Γνωμικό Αλφάβητο, Άγ.Γρηγόριος ο Θεολόγος

Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος εκτός από τους πέντε θεολογικούς λόγους που έγραψε και εκφώνησε στην Κωνσταντινούπολη και άλλους λόγους και τις επιστολές του έγραψε και ποιήματα. Εσωστρεφής, εραστής της ησυχίας και της μόνωσης ήταν κατεξοχήν φύση ποιητική. Μας άφησε 408 ποιήματα σε περίπου 18.000 στίχους, φιλοσοφικούς, διδακτικούς, θεολογικούς. Τμήματα από λόγους του στη Γέννηση του Χριστού ή στο Πάσχα έγιναν τροπάρια της Εκκλησίας. Παραθέτουμε σε κείμενο και μετάφραση το «Γνωμικό Αλφάβητο» :

Ἀρχὴν ἀπάντων καὶ τέλος ποιοῦ Θεόν.

Βίου τὸ κέρδος, ἐκβιοῦν καθ’ ἡμέραν.

Γίνωσκε πάντα τῶν καλῶν τὰ δράματα.

Δεινὸν πένεσθαι, χεῖρον δ’ εὐπορεῖν κακῶς.

Εὐεργετῶν νόμιζε μιμεῖσθαι Θεόν.

Ζήτει Θεοῦ σοι χρηστότητα χρηστὸς ὤν.

Ἡ σὰρξ κρατείσθω καὶ δαμαζέσθω καλῶς.

Θυμὸν χαλίνου, μὴ φρενῶν ἔξω πέσῃς.

Ἵστη μὲν ὄμμα, γλῶσσα δὲ στάθμην ἔχοι.

Κλεὶς ὠσὶ κείσθω, μηδὲ πορνεύει γέλως.

Λύχνος βίου σοι παντὸς ἡγείσθω λόγος.

Μή σοι τὸ εἶναι τῷ δοκεῖν ὑποῤῥέοι.

Νόει τὰ πάντα, πρᾶσσε δ’ ἃ πράσσειν θέμις

Ξένον σεαυτὸν ἴσθι, καὶ τίμα ξένους.

Ὅτ’ εὐπλοεῖς, μάλιστα μέμνησο ζάλης.

Πάντ΄ εὐχαρίστως δεῖ δέχεσθαι τἀκ Θεοῦ.

Ῥάβδος δικαίου πλεῖον, ἢ τιμὴ κακοῦ.

Σοφῶν θύρας ἔκτριβε, πλουσίων δὲ μή.

Τὸ μικρὸν οὐ μικρόν, ὅταν ἐκφέρῃ μέγα.

Ὕβριν χαλίνου, καὶ μέγας ἔσῃ σοφός.

Φύλασσε σαυτόν, πτῶμα δ’ ἄλλου μὴ γέλα.

Χάρις φθονεῖσθαι, τὸ φθονεῖν δ΄ αἶσχος μέγα.
Ψυχὴ θύοιτο μάλλον ἢ τὸ πᾶν Θεῷ.
Ὢ, τίς φυλάξει ταῦτα καὶ σωθήσεται;

Αρχή σ’ όλα τα πράγματα και τέλος να βάζεις το Θεό.

Βίου το κέρδος είναι αυτό: το να πεθαίνεις κάθε μέρα.

Γνώριζε όλα τα καλά τα έργα των δικαίων.

Δεινό κακό η φτώχεια, μα πιο κακό το να πλουτίζεις άνομα.

Ευεργετείς, μάθε λοιπόν πως το Θεό μιμείσαι.

Ζήτα απ’ το Θεό να σου είναι σπλαχνικός, αν όμως εύσπλαχνος είσαι κι εσύ

Η σάρκα η ανθρώπινη να συγκρατείται πρέπει και να δαμάζεται γερά.

Θυμό χαλίνωνε, μήπως παραφρονήσεις.

Ιστάμενο το βλέμμα σου, στη γλώσσα να’ χεις μέτρο.

Κλειδί στ’ αυτιά να βρίσκεται, το γέλιο σου να’ ναι σεμνό.

Λυχνάρι για σένα σ’ όλη τη ζωή ας οδηγεί ο λόγος.(του Θεού).

Μη σου γλιστράει κάτω απ’ ό,τι φαίνεται, εκείνο που όντως είναι.

Να ερευνάς τα πάντα με τον νου, όμως να πράττεις όσα επιτρέπονται.

Ξένος πως είσαι μάθε το, γι’ αυτό τίμα τους ξένους.

Όταν πλέεις στη γαλήνη, πιότερο τη φουρτούνα να θυμάσαι.

Πάντα να δέχεσαι ευχάριστα, όσα απ’ το Θεό προέρχονται.

Ραβδί να σε κτυπά του δίκαιου καλύτερα, παρά ο κακός να σε τιμά.

Στις θύρες των σοφών μπαινόβγαινε, μακριά απ’ τις θύρες των πλουσίων.

Το μικρό, μικρό δεν είναι, όταν σε κάτι μέγα οδηγεί.

Ύβρη, περηφάνεια κράτα και τρανός σοφός θα γίνεις.

Φύλαγε τον εαυτόν σου, μα αν άλλος πέσει, μη γελάς.

Χάρισμα είν’ να σε φθονούν, όμως το να φθονείς είναι ντροπή μεγάλη.

Ψυχή θυσίασε στο Θεό παρά ο,τιδήποτ’ άλλο.

Ω, ποιος θα τα φυλάξει αυτά, και θα σωθεί;

Δροσοσταλίδα