Δεκάλογος της κατά Χριστόν νομοθεσίας (1)

Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά

1.Ενας Κύριος είναι ο Κύριος ο Θεός σου, Αυτός που φανερώνεται (με τρία πρόσωπα, δηλ.) σαν Πατέρας και σαν Υιός και σαν Άγιο Πνεύμα. Σαν Πατέρας μεν αγέννητος, σαν Υιός δε γεννητός (μεν, αλλά κι αυτό πάλιν) χωρίς αρχή, και πέρα απ’ το χρόνο, και χωρίς να πάθει καμιά αλλοίωση, σαν Λόγος (του Θεού Πατρός). Αυτός δε ονομάζεται Χριστός, γιατί έχρισε (δηλ. άγιασε) με το να το αναλάβει ο ίδιος το δικό μας (ανθρώπινο) είδος. Και σαν Άγιο Πνεύμα, που κι Αυτό προέρχεται απ’ τον Πατέρα, όχι γιατί γεννήθηκε απ’ Αυτόν, αλλά γιατί Αυτός Το στέλνει. Αυτός μόνος είναι Θεός. Και μάλιστα ο αληθινός Θεός, ο ένας Κύριος, που εμφανίζεται με τρεις υποστάσεις, (είναι ένας και μοναδικός ο Θεός αυτός, που) δεν διαιρείται κατά τη φύση, τη θέληση, τη σκέψη, τη δύναμη και την ενέργεια, και όλα γενικώς τα γνωρίσματα της Θεότητος. Αυτόν (λοιπόν τον ένα και αληθινό Θεό) μόνον θα (πρέπει να) αγαπήσεις, και Αυτόν μόνον θα (πρέπει να) λατρεύσεις με όλη τη δύναμη που έχει ο νους σου, και με όλο το πλάτος της καρδιάς σου και με όλη την πληρότητα της δυνάμεώς σου. Και όλα όσα (ο Θεός σου) λέει και εντέλλεται, (θα πρέπει) να είναι πάντοτε νωπά μέσα στην καρδιά σου, ώστε να τα εφαρμόζεις και να εντρυφάς μέσα σ’ αυτά και να ομιλείς με βάση αυτά (σ’ όλες τις περιστάσεις της ζωής σου, δηλαδή) και όταν κάθεσαι (κάπου και δεν μετακινείσαι), και όταν βαδίζεις (για να πας από το ένα μέρος στο άλλο), κι όταν είσαι πεσμένος στο κρεβάτι, κι όταν είσαι όρθιος. Και (θα πρέπει ακόμα) να ενθυμείσαι πάντοτε (δηλαδή αδιαλείπτως και χωρίς διακοπή) τον Κύριο το Θεό σου και Αυτόν μόνο να φοβάσαι (με τον άγιο φόβο του Θεού), και να μη λησμονήσεις ποτέ ούτε Αυτόν ούτε τις εντολές Του

. Γιατί (μόνον) έτσι και ο Θεός θα σου δώσει τη δύναμη (που είναι απαραίτητη) για να εφαρμόζεις (στη ζωή σου) το (άγιο) θέλημά Του. Γιατί (ο Θεός, που δεν έχει κανενός την ανάγκη) τίποτε άλλο δεν σου ζητεί παρά μόνον να Τον φοβάσαι και να Τον αγαπάς, (γιατί Αυτός ακριβώς ο φόβος του Θεού συμβαδίζει με την αγάπη προς Αυτόν,) και να ακολουθείς τον δρόμο Του που Αυτός θέλει (πράγμα που είναι η φυσική συνέπεια των άλλων). Αυτός θα είναι το καύχημα σου και Αυτός θα είναι ο Θεός σου. (Πρόσεξε) μήπως ακούγοντας τίποτε σχετικό με την (ηθική) απάθεια των αγγέλων και με την ιδιότητα τους να είναι αόρατοι, ή για τη μεγάλη (κι εκπληκτική) πονηρία του (διαβόλου, του) εκπεσόντος από το ύψος το αγγελικό, και για την (μεγάλη του) επινοητικότητα και εξυπνάδα και ευστροφία για κάθε πλάνη, εξ αιτίας όλων αυτών αποδόσεις σε κάποιο απ’ αυτά (τα πνεύματα -αγαθά ή πονηρά) τιμή που ανήκει στο Θεό. (Πρόσεξε) μήπως ατενίζοντας το μεγάλο μέγεθος του ουρανού και την ποικιλία της κινήσεως των ουρανίων σωμάτων, την λαμπρότητα του ηλίου, το γλυκό φως της σελήνης, την όμορφη διαύγεια των άλλων αστέρων, τη χρησιμότητα του αέρα (και την αναγκαιότητά του) για την αναπνοή, και της θαλάσσης ή της γης τις ανεξάντλητες προσφορές, και (συνεπαρμένος από τα φαινόμενα τούτα τα λαμπρά) θεοποιήσεις κανένα απ’ αυτά τα κτίσματα. Γιατί όλα αυτά είναι κατά τρόπο δουλικό ταγμένα στον μόνο Θεό και δημιουργήματα δικά Του, που έλαβαν οντότητα από την κατάσταση της ανυπαρξίας που ήσαν, με μόνο τον λόγο του Θεού. Γιατί (όπως λέγει η Γραφή) Αυτός (ο Θεός) απλώς είπε και έγιναν (όλα όσα βλέπουμε και δεν βλέπουμε). Αυτός διέταξε και δημιουργήθησαν. Αυτόν λοιπόν τον Κύριο και δημιουργό της κτίσεως πρέπει να τιμήσεις (με λατρεία) σαν μόνο Θεό και με την αγάπη να ενωθείς μαζί Του, και μέρα και νύκτα απ’ Αυτόν να ζητάς συγχώρηση για τα θεληματικά σου και αθέλητα παραπτώματα. Γιατί Αυτός (ο μεγαλοδύναμος Κύριος) είναι (ταυτόχρονα) γεμάτος αγάπη και φιλανθρωπία και μακροθυμία και πολύ έλεος, και κάνει αιώνια το καλό (το αγαθό)…

 2.Δεν θα (πρέπει να) κατασκευάσεις κανένα ομοίωμα κάποιου πράγματος από όσα βρίσκονται επάνω στον ουρανό και κάτω στη γη και μέσα στη θάλασσα, με σκοπό να τους αποδώσεις λατρεία και δόξα όμοια μ’ εκείνη που αρμόζει στο Θεό. Και τούτο, γιατί όλα αυτά είναι δημιουργήματα του ενός και μοναδικού Θεού, που, αφού τώρα τελευταία επήρε σάρκα γεννηθείς από παρθενική γαστέρα, παρουσιάστηκε στη γη και ήλθε σ’ επαφή με τους ανθρώπους, και αφού πρώτα υπέστη πάθος για χάρη της σωτηρίας των ανθρώπων και απέθανε και αναστήθηκε, ανέβηκε ψηλά στους ουρανούς με σώμα κι εκάθησε στα δεξιά του θρόνου της μεγαλειότητος του Θεού, στα ψηλά ουράνια σκηνώματα- με το σώμα δε αυτό πρόκειται να ξαναρθεί στη γη μέσα σε δόξα λαμπρή, για να κρίνει ζωντανούς και πεθαμένους. Αυτού λοιπόν (του Θεού), που έγινε άνθρωπος για χάρη μας, να κατασκευάσεις την εικόνα σε ένδειξη της αγάπης σου γι’ Αυτόν, και να Τον θυμάσαι βλέποντας την εικόνα, και να Τον προσκυνάς προσκυνώντας την εικόνα. Επίσης η εικόνα θα σε βοηθά να στρέψεις το νου σου στο άξιο προσκυνήσεως σώμα του Σωτήρος, που τώρα βρίσκεται ψηλά στον ουρανό στα δεξιά του Πατρός. Επίσης (θα πρέπει) να κατασκευάσεις εικόνες και για τους Αγίους και να τις προσκυνάς, όχι βέβαια σαν Θεούς, γιατί αυτό απαγορεύεται, αλλά για να δείξεις με τον τρόπο αυτό τη σχέση που εσύ (σαν θνητός άνθρωπος) έχεις μ’ αυτούς (που ήσαν σαν και σένα άνθρωποι), και την διάθεση να τους τιμήσεις με εξαιρετική τιμή, πράγμα που θα κάνει το νου σου να πηγαίνει δια μέσου της εικόνος στους (εικονιζόμενους) αγίους- έτσι θα μιμηθείς και τον Μωυσή, που έφτιαξε τις εικόνες των Χερουβίμ μέσα στα Άγια. Έπειτα (μη ξεχνάς ότι) και αυτά ακόμη τα Άγια των Άγιων ήταν (σαν μια κάποια) εικόνα αυτών που ήταν στα ουράνια. Και (μέσα στη Σκηνή του Μαρτυρίου) το άγιο κοσμικό εικόνιζε όλο τον κόσμο, και (όμως παρά ταύτα) ο Μωϋσής όλα αυτά τα ονόμασε άγια, γιατί με τούτο δεν είχε σκοπό να αποδώσει δόξα στα κτίσματα, αλλά δια μέσου αυτών στον δημιουργό του κόσμου Θεό. Και εσύ λοιπόν δεν θα (πρέπει να) θεοποιήσεις τις εικόνες (σαν υλικό κατασκεύασμα) του Δεσπότου Χριστού και των Αγίων αλλά δια μέσου αυτών (και με την βοήθεια τους) θα (πρέπει να) προσκυνήσεις (λατρευτικώς) Αυτόν που μας έπλασε πρώτα κατ’ εικόνα δική του, κι έπειτα δέχθηκε από μεγάλη και άπειρη αγάπη προς τον άνθρωπο να λάβει την εικόνα μας την ανθρώπινη (δηλ. να παρουσιασθεί με ανθρώπινη μορφή, και με τον τρόπο αυτό) να γίνει αντικείμενο απεικονίσεως και περιγραφής. Θα πρέπει δε να μη περιορισθείς μόνο στην προσκύνηση της θείας εικόνος, αλλά να επεκτείνεις αυτήν και στο σημείο του σταυρού. Γιατί ο σταυρός είναι πολύ μεγάλο σημείο και δείγμα της νίκης της ολοκληρωτικής του Χριστού εναντίον του διαβόλου και όλης της εχθρικής για μας παρατάξεως του…

3.Μη πάρεις στο στόμα σου για το τίποτε το όνομα του Κυρίου του Θεού σου (και μη ορκισθείς ποτέ) είτε για υπόθεση γήινη, είτε από φόβο μη πάθεις τίποτε κακό από κανένα άνθρωπο, ή από ντροπή ή για να κερδίσεις προσωπικό όφελος, ορκιζόμενος ψεύτικα, γιατί η παράβαση του όρκου σημαίνει άρνηση του Θεού. Γι’ αυτό να μην ορκίζεσαι ποτέ, αλλά να αποφεύγεις ολωσδιόλου τον όρκο, γιατί απ’ τον όρκο προέρχεται και η παράβαση του όρκου, που απομακρύνει τον άνθρωπο απ’ τον Θεό και συγκαταλέγει με τους αμαρτωλούς τον επίορκο. Όταν λες πάντοτε την αλήθεια, τότε δεν θα υπάρχει λόγος να ορκίζεσαι, γιατί τα (αληθινά πάντοτε) λόγια σου θα είναι σαν όρκος (και θα καθιστούν περιττή κάθε άλλη βεβαίωση με όρκο). Αν όμως συμβεί καμιά φορά και ορκισθείς, πράγμα που μακάρι ποτέ να μη γίνει, εάν μεν δώσεις τον όρκο για κάτι τι σύμφωνο με τον Θείο Νόμο, τότε θα πρέπει να εκτελέσεις το νόμιμο αυτό, αλλά εν συνεχεία θα πρέπει να ζητήσεις από τον εαυτό σου ευθύνες επειδή έδωσε όρκο, φροντίζοντας με ελεημοσύνη, δέηση και πένθος και σκληραγωγία του σώματος να εξιλεώσεις τον Χριστό που είπε να μην ορκίζεσαι.

Εάν δε έδωσες όρκο για πράγμα παράνομο, πρόσεξε μήπως εξ αιτίας του όρκου εκτελέσεις την παράνομη πράξη, για να μην συγκαταριθμήσεις κι εσύ μαζί με τον Προφητοκτόνο Ηρώδη. Αφού δε αθετήσεις και παραβείς τον παράνομο τούτο όρκο, βάλε κανόνα στον εαυτό σου να μη ξαναορκισθεί, και φρόντισε να εξιλεωθείς απέναντι του Θεού, χρησιμοποιώντας με περισσότερη μέριμνα τα φάρμακα που είπαμε προηγουμένως, μαζί με δάκρυα.

 4. Μια ημέρα της εβδομάδας, που ονομάζεται Κυριακή, επειδή είναι αφιερωμένη στον Κύριο, γιατί την ημέρα τούτη αναστήθηκε εκ νεκρών και (με τον τρόπο αυτό) μας έκανε γνωστή και βέβαιη την κοινή ανάσταση, κατ’ αυτή θα πρέπει κάθε γήινο έργο να σταματήσει· τούτη λοιπόν την ημέρα να την αγιάσεις και να μην κάνεις κανένα έργο βιοτικό, έκτος από τα απαραίτητα, και να δώσεις την ευκαιρία σ’ αυτούς που είναι δικοί σου ή σε υπηρετούν να ξεκουρασθούν, ώστε όλοι μαζί να δοξάσετε Εκείνον που με το να θανατωθεί μας έκανε δικούς του και αναστήθηκε και ανέστησε μαζί την δική μας φύση. Κατά την ημέρα αυτή να θυμηθείς την μέλλουσα ζωή, και να περάσεις τον καιρό σου μελετώντας τις εντολές και τα δικαιώματα του Κυρίου και εξετάζοντας τον εαυτό σου για να εξακριβώσεις μήπως παρέβης κάτι τι ή παρέλειψες, ώστε να διορθώσεις σ’ όλα τον εαυτό σου. Επίσης, την ημέρα αυτή να περάσεις πολλές ώρες μέσα στο ναό του Θεού παρακολουθώντας τις ιερές (λατρευτικές) συνάξεις που τελούνται εκεί, και να κοινωνήσεις με ειλικρινή πίστη και με ήσυχη συνείδηση το άγιο Σώμα και Αίμα του Χριστού, και να κάνεις αρχή για μια ζωή περισσότερο σύμφωνη με το θέλημα του Θεού, και να ξεκαινουργιώσεις τον εαυτό σου και να τον ετοιμάσεις για την υποδοχή των μελλοντικών αιωνίων αγαθών γι’ αυτά πρέπει να μην κάνεις καταχρήσεις ούτε τις άλλες ήμερες· τη δε Κυριακή πρέπει απ’ όλα να απέχεις, αφού μείνεις κοντά στον Θεό, κάνοντας μόνον τα απολύτως αναγκαία έργα κι εκείνα που χωρίς αυτά δεν μπορείς να ζήσεις. Έτσι με το να έχεις τον Θεό σαν τόπο για να καταφύγεις, δεν θα πας αλλού πουθενά. Και δεν θα υποστείς την πύρωση που φέρνει η φλόγα των παθών, και δεν θα σηκώσεις (στον ώμο σου) το βάρος της αμαρτίας. Με τον τρόπο δε αυτό θα αγιάσεις την (πρώτη αυτή) ημέρα της εβδομάδος, (δηλ. με το να τιμάς αυτή) παραμένοντας μακριά από κάθε τι το κακό. Αυτά δε που είπαμε, να τα εφαρμόσεις και στις μεγάλες εορτές, πράττοντας τα ίδια (τα παραπάνω) και απέχοντας πάλι απ’ όσα προηγουμένως είπαμε.