Περί Θείων Ονομάτων - (Κεφάλαιο 10)

Για τα ονόματα «παντοκράτωρ» και «παλαιός ημερών», όπου γίνεται λόγος και για τον αιώνα και τον χρόνο.

1. Είναι τώρα καιρός να υμνήσουμε με το λόγο μας τον πολυώνυμο Θεό ως «παντοκράτορα» και ως «παλαιό των ημερών». 

Το πρώτο όνομα αποδίδεται σ' αυτόν, επειδή αποτελεί την παντοκρατορική έδρα των πάντων, που συνέχει και περιέχει το σύμπαν, που εγκαθιδρύει, θεμελιώνει, περισφίγγει και καθιστά το σύμπαν αρραγές στον εαυτό της.

Από τον εαυτό της παράγει τα πάντα, σαν από ρίζα παντοκρατορική, στον εαυτό της επαναφέρει τα πάντα, σαν σε πυθμένα παντοκρατορικό, και τα συγκρατεί όλα μαζί ως παντοδύναμη έδρα των πάντων.

Αυτή διασφαλίζει όλα τα συγκρατούμενα όντα με μια συνοχή που υπερβαίνει τα πάντα και δεν τα αφήνει να εκπέσουν από τον εαυτό της, σαν να απομακρύνονται από μια πλήρως τέλεια εστία, και να χαθούν.

Επίσης, η ανώτατη θεϊκή αρχή ονομάζεται «παντοκράτωρ», επειδή κυριαρχεί στα πάντα και εξουσιάζει όσα βρίσκονται κάτω από τη διοίκησή της χωρίς να αναμειγνύεται με αυτά· επειδή είναι επιθυμητή και αξιέραστη σε όλα τα όντα και επιβάλλει σε όλα τους εκούσιους ζυγούς και τις γλυκές ωδίνες του θείου, παντοκρατορικού και ακατάλυτου έρωτα της ίδιας της αγαθότητας.

2. Ο Θεός ονομάζεται και «παλαιός των ημερών», επειδή αυτός είναι και αιώνας και χρόνος των πάντων και επειδή υπάρχει πριν από ημέρες και αιωνιότητα και χρόνο. Ωστόσο, μπορούμε να τον ονομάσουμε, κατά τρόπο που αρμόζει στον Θεό, και χρόνο και ημέρα και καιρό και αιωνιότητα, επειδή είναι αναφορικά με κάθε κίνηση αμετάβλητος και ακίνητος, επειδή μέσα στην αένναη κίνησή του μένει σταθερός στον εαυτό του και επειδή είναι αίτιος και της αιωνιότητας και του χρόνου και των ημερών.

Γι' αυτό και κατά τις ιερές εμφανίσεις του Θεού που γίνονται σε μυστικές οράσεις παρουσιάζεται είτε ως γέροντας είτε ως νέος. Ο γέροντας υποδηλώνει τον «αρχαίο» και «αυτόν που υπάρχει εξαρχής», ενώ ο νεότερος τον αγέραστο.

Και οι δύο μορφές μας διδάσκουν ότι αυτός διέρχεται από την αρχή μέχρι το τέλος διαμέσου όλων των όντων. Ή, όπως λέει ο θεϊκός ιεροδιδάσκαλός μας, το καθένα από τα δύο υποδηλώνει τη θεϊκή αρχαιότητα: το όνομα «γέροντας» δηλώνει τον πρώτο κατά τον χρόνο, ενώ αυτό του νέου τον αρχαιότερο ως προς τον αριθμό.

Γιατί βέβαια η μονάδα και τα γύρω από τη μονάδα είναι πολύ πιο κοντά στην αρχή από τους περισσότερο προχωρημένους αριθμούς.

3. Είναι ανάγκη, νομίζω, να γνωρίσουμε από τις Γραφές και τη φύση των εννοιών χρόνος και αιώνας. Γιατί όπου η Γραφή λέει «αιώνια» δεν εννοεί σε όλες τις περιπτώσεις αυτά που είναι παντοιοτρόπως και απολύτως αγένητα ή πραγματικά αΐδια, αλλά επίσης τα άφθαρτα, αθάνατα, αναλλοίωτα και όσα υπάρχουν κατά τον ίδιο τρόπο, όπως όταν λέει το: «Ανοίξτε πύλες αιώνιες» και τα παρόμοια.

Πολλές φορές μάλιστα χαρακτηρίζει με την ονομασία του αιώνα τα πολύ αρχαία και είναι πάλι φορές που την όλη διάρκεια του δικού μας χρόνου την ονομάζει αιώνα, καθότι χαρακτηριστικό γνώρισμα του αιώνα είναι το αρχαίο και το αναλλοίωτο και το να μετρά συνολικά το είναι. Την ονομασία του χρόνου τη δίνει σ' αυτά που χαρακτηρίζονται από γένεση, φθορά, αλλοίωση και είναι πότε έτσι και πότε αλλιώς.

Γι' αυτό κι εμείς που βρισκόμαστε εδώ και οριζόμαστε από τον χρόνο θα έχουμε, λέει η θεολογία, μερίδιο στον αιώνα, όταν θα φτάσουμε στον άφθαρτο και αμετάβλητο αιώνα. Μερικές φορές στις Γραφές γίνεται λόγος για έγχρονο αιώνα και αιώνιο χρόνο, αν και γνωρίζουμε απ' αυτές ότι με τον αιώνα λέγονται και δηλώνονται περισσότερο και κατά κύριο λόγο αυτά που υπάρχουν, ενώ με τον χρόνο όσα γίνονται.

Δεν πρέπει, επομένως, αυτά που ονομάζονται αιώνια να τα θεωρούμε γενικά συναΐδια με τον προαιώνιο Θεό· αλλά ακολουθώντας απαρέγκλιτα τις πάνσεπτες Γραφές, πρέπει τα αιώνια και τα έγχρονα να τα διερμηνεύουμε με τους τρόπους που είναι αναγνωρισμένοι απ' τις Γραφές, ενώ πρέπει να θεωρήσουμε ενδιάμεσα αυτών που υπάρχουν και αυτών που γίνονται όσα μετέχουν πότε στον αιώνα και πότε στον χρόνο.

Τον Θεό, ωστόσο, πρέπει να τον υμνούμε και ως αιώνα και ως χρόνο, επειδή είναι αιτία κάθε χρόνου και αιώνα, και ως παλαιό των ημερών, επειδή υπάρχει πριν και υπεράνω χρόνου και «μεταβάλλει τους καιρούς και τους χρόνους»· επίσης, ως αυτόν που υπάρχει πριν από τους αιώνες, καθότι υπάρχει πριν από τον αιώνα και υπεράνω του αιώνα και «η βασιλεία του είναι βασιλεία όλων των αιώνων». Αμήν.