ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΕΩΣ Από τον πατέρα Αρσένιο

 
Το μυστήριο της Εξομολογήσεως θεμελιώθηκε από τον Χριστό την ημέρα της Αναστάσεως του το εσπέρας. Αφού μπήκε μέσα στο υπερώο «κεκλεισμένων των θυρών» τους είπε: «Λάβετε Πνεύμα άγιον, αν τίνων αφήτε τας αμαρτίας αφίενται αυτοίς...» Ποια θα ήταν η ερμηνεία εδώ; Δείχνει ότι δια της Νξομολογήσεως ο άνθρωπος ανασταίνεται από τον θάνατο των αμαρτιών του. Κανένα μυστήριο δεν θεμελιώθηκε την ημέρα του Πάσχα παρά το Μυστήριο της Μετανοίας. Ο Χριστός έμελλε να φύγει από την γη και έδωσε στους Αποστόλους Του την εξουσία της συγχωρήσεως των αμαρτιών του λάου. Το Μυστήριο αυτό είναι μια ανάστασης εκ νεκρών του ανθρώπου, της ψυχής του. Νομίζω γι' αυτό θεμελιώθηκε το Πάσχα, ώστε εμείς δια της Εξομολογήσεως και της εγκαταλείψεως της αμαρτίας ν' αναστηθούμε μαζί με τον Χριστό στην αιώνια ζωή.

Μια σωστή εξομολόγησης είναι ένα είδος κατηχήσεως.

Εξετάζεις τον εαυτό σου και ερωτάς: «Τι έκανα»; Αυτός ο αυτοέλεγχος είναι μια σωστή τοποθέτησης απέναντι στον θεό και στον εαυτό σου. Μη κάνετε μια εξομολόγηση τυπική, διανοητική, αλλά συναισθηματική, λέγοντας: «Αυτό έκανα». Να λέγετε την αμαρτία σας με «τον μούστο της», διότι η εξομολόγησης μέσω ερωτήσεων ή γραπτού καταλόγου αμαρτιών, καταντά μια διανοητική και ασυναίσθητη η εξομολόγησης. Αυτό είναι το μυστήριο που σώζει από τον κατακλυσμό της αμαρτίας. Σαν να μας λέγει ο Χριστός: «'Ό,τι συγχωρείτε εσείς -επίσκοποι και ιερείς- συγχωρώ και Εγώ». Οι συγχωρημένες αμαρτίες, δεν λαμβάνονται πλέον υπ' όψιν λέγει και ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος ούτε στα τελώνια του αέρος, ούτε στην Μέλλουσα Κρίση όπου το μεγαλύτερο πράγμα που πρέπει εκεί να παρουσιάσουμε είναι η λύσης των αμαρτιών μας.

Αντιλαμβάνεσαι, αδελφέ μου, πόσο εύκολο είναι να σωθείς; Και πηγαίνεις να τα ειπείς, όχι σε ένα άγγελο, αλλά σ' ένα συνάνθρωπο σου! Δεν πρέπει να υπάρχει ντροπή στην εξομολόγηση. Αυτό είναι το πιο αποτελεσματικό όπλο του διαβόλου, να ντρέπεσαι να εξομολογηθείς. Εάν ντρέπεσαι, κρύβεις τις αμαρτίες σου και δεν συγχωρείσαι ούτε εδώ, ούτε στην άλλη ζωή. Μια σωστή εξομολόγησης σημαίνει να τα ειπείς όλα. Πρώτα να εξετάζεις με λεπτομέρειες το κάθε τι στην ζωή σου, να ελέγχεις με ειλικρίνεια τον εαυτό σου και είναι μεγάλο λάθος να μη καταγραφής αυτά που θέλεις να ειπείς. Μπορείς επίσης να επαναλάβεις στην εξομολόγοση κάποιο παράπτωμα σου, εάν νομίζεις διότι δεν γνωρίζεις, εάν το είπες παλαιότερα επειδή δεν το είχες σημειώσει στο χαρτί.

Παρακολούθησε τον εαυτό σου, έλεγχε τα βήματα σου και τους λογισμούς σου. Διότι, εάν σκέπτεσαι ότι θα πρέπει σε λίγο διάστημα να εξομολογηθείς, θα έχεις φόβο στη διαπράξει μιας αμαρτίας και έτσι θα έχεις μια σωστή διαγωγή. Προσοχή να μη σε πιάσει ο θάνατος απροετοίμαστο. Θα ημπορούσα να ειπώ, να μη έλθει η νύκτα και είσαι ακόμη ανεξομολόγητος. Να μη κρύβεις μέσα σου μια αμαρτία ή την είπες επισκιασμένα.

Δεν είναι ανάγκη να αφήνεις με τα όσα λέγεις, καλή εντύπωση στον Πνευματικό για την ζωή σου.

Ο Πνευματικός αισθάνεται καλά, όταν εσύ του λέγεις τις πιο μισητές αμαρτίες σου. Και έχει χαρά, διότι ελαφρώνει η ψυχή σου και βγαίνει από τον βυθό της αμαρτίας. Ενώ είσαι βυθισμένος στα δύο μέτρα, γιατί του λέγεις ότι είσαι μόνο στον μισό πόντο; Εξομολογήσου καθαρά. Δεν έχει ανάγκη ο Πνευματικός από σένα να επαινείς τον εαυτό σου. Ακόμη να σου ειπώ και κάτι άλλο, ότι είναι γεμάτος από την Χάρη του Θεού, σε αισθάνεται, δεν είναι βλάκας και σε κατανοεί. Πιστεύεις ότι ο Θεός κάνει Πνευματικό τον οποιονδήποτε; Σε αισθάνεται και μπορεί ακόμη και λεπτομέρειες των αμαρτιών σου να σου πει. Αλλά δεν πρέπει να σου δώσει την εντύπωση ότι ξέρει τις αμαρτίες σου. Του αποκαλύπτει ο Θεός με κάποιο τρόπο και εσύ εκπλήττεσαι. Και ύστερα δεν μας ενδιαφέρει τόσο πολύ η γνώμη Του Πνευματικού που θα κάνη για μας, αλλά κυρίως μας ενδιαφέρει το γεγονός ότι εσύ πέτυχες να λυτρωθείς και δεν καταστράφηκες. Διότι, αδελφοί μου, είτε στην εξομολόγηση θα πείτε τις αμαρτίες σας για να συγχωρηθείτε είτε στην μέλλουσα Κρίση για την τιμωρία, η αλήθεια είναι ότι θα φανερωθούν και δεν θα μείνουν ποτέ μυστικές. Αυτό ας το ξέρη όλος ο κόσμος. Και εκεί στην Κρίση θα είναι παρών και ο Πνευματικός, όπου δεν θα έχουμε πως να δικαιολογηθούμε ούτε εμείς, ούτε εκείνος.

1. Είναι καλό να έχουμε μόνο ένα Πνευματικό, ή ένα κοντά μας και ένα μακριά μας, στην υπηρεσία μας;
Αγαπητέ μου, καλά είναι, όπου και να εξομολογείσαι, να εξομολογείσαι με ειλικρίνεια. Στον μακρινό Πνευματικό, άλλοτε μπορείς και άλλοτε δεν ημπορείς να φτάσεις. Να μην εξομολογείσαι όμως στον ένα τα ελαφρά και επιεική και στον άλλον τα βαρέα αμαρτήματα σου. Σ' οποίον εξομολογείσαι να τα λέγεις όλα, όσα έκανες. Δεν έχει σημασία στην εξομολόγηση σου η φήμη Του Πνευματικού, η ηλικία του, διότι η δύναμης του δεσμείν και λύειν είναι σε όλους η ίδια. Ούτε ένας Πνευματικός έχει ισχυρότερη εξουσία από τον άλλο στη συγχώρηση των αμαρτιών. Ίσως να μην έχει πολλή εμπειρία ή το πνεύμα της αγάπης, αλλά η εξουσία από το Θεό είναι σε όλους η ίδια. Η εξομολόγηση αποφασίζεται και γίνεται από σένα και όχι από μένα τον Πνευματικό σου. Εγώ ερωτώ, αλλά αύτη η ερώτηση εμένα μου κοστίζει.
Εξομολογήσου, κυρία μου. Γι` αυτό το έργο ήλθες.
Μα, ρωτήστε με, πάτερ, μου λέγει.
Πρέπει ο κάθε εξομολογούμενος να ετοιμάζεται από πριν, γράφοντας σ` ένα χαρτί, όσα έχει να πει. Και ο Πνευματικός θα βοηθήσει όσο του επιτρέπεται. Τα όσα γράφονται, δεν ξεφεύγουν και θα περάσουν από το πλυντήριο της Ιεράς Εξομολογήσεως και θα καθαρισθούν για πάντα. Μια χώρα είναι δυνατή και καλή εάν έχει καλούς Πνευματικούς. Εάν προετοιμάσθηκες με τον τρόπο που σου είπα, αλλά ξέχασες μερικές αμαρτίες, είσαι συγχωρημένος, αν όμως δεν ετοιμάσθηκες και στηρίχθηκες στον Πνευματικό και παρέλειψες μια ολόκληρη σειρά πραγμάτων, τα οποία δεν είπες, αυτά δεν συγχωρούνται.
Το Μυστήριο της Μετανοίας περιέχει τέσσερα στοιχεία:
Πρώτα απ' όλα να προσπαθείς να μην επαναλάβεις την αμαρτία.
Να την εξομολογηθείς αν την επαναλάβεις.
Να λάβεις την άφεση από τον Πνευματικό.
Να εφαρμόσεις τον κανόνα (επιτίμιο) που θα σου βάλει επακριβώς.
Όταν πηγαίνεις στην εξομολόγηση, να πηγαίνεις με την απόφαση να μην αμαρτήσεις πάλι. Όμως είναι δυνατόν να επαναληφθούν τα ίδια. Δεν είσαι ένοχος όταν δεν τη κάνης εκ κακής προθέσεως. Αμαρτίες που γίνονται με κακή πρόθεση δεν τις λύνω. Αυτοί που συζούν πριν από τον γάμο τους, δεν τους συγχωρώ, ούτε τους διαβάζω συγχωρητική ευχή. Τους εξηγώ για να καταλάβουν ότι θα τύχουν συγχωρήσεως, εάν διακόψουν την αμαρτία τους.
Ο αγώνας για θεραπεία του πάθους είναι και των δύο: και του Πνευματικού και του εξομολογούμενου. Ο πρώτος βοηθεί τον δεύτερο κι αυτός θεραπευμένος από την αμαρτία του προοδεύει όλο και περισσότερο και γίνεται καλύτερος. Σ' αυτή την περίπτωση της μετανοίας και θεραπείας του πάθους οι αμαρτίες αφήνουν ένα μεγάλο καλό: την ταπείνωση. «Κοίταξε σε τι κατάσταση ήμουν εγώ ο παλιάνθρωπος και τώρα που ευρίσκομαι! Πως τόλμησα να στενοχωρήσω τόσο πολύ τον Θεό με τις αμαρτίες μου»!
Ο παράδεισος είναι γεμάτος από αμαρτωλούς μετανοημένους. Όλοι αμάρτησαν, αλλά η μετάνοια τους άρεσε στον Θεό. Η αμαρτία προκαλεί την ταπείνωση. Από που καταλαβαίνουμε ότι ο διάβολος παίζει ένα ρόλο για εμάς ψυχοσωτήριο; Μας δείχνει αμέσως τις αδυναμίες μας. Μας βοηθεί να στεφανωθούμε. Αν ήξερε πόσο μας βοηθεί στην σωτηρία μας θα απέφευγε τόσο πολύ να μας πειράζει.
Λέγω συχνά στην εξομολόγηση σε μερικούς χριστιανούς: «Να ξέρης ότι θα συναντηθώ μαζί σου στην έσχατη Κρίση και δεν θα λυπάσαι τότε που δεν τα είπες όλα; Θα είμαι παρών και δεν θα μπορώ τότε να σε συγχωρήσω. Τότε κι εγώ θα σε καταδικάζω. Διότι μπορούσες με μια λέξη να πεις κι εγώ να σε λύσω και κανείς δεν θα σου έλεγε τίποτε. Θα σε έβγαζα από τα βαθιά νερά και δεν θα σε μάλωνα, διότι ήσουν βρεγμένος.
Πρέπει να ξέρετε αδελφοί μου, ότι τίποτε δεν γίνεται χωρίς θυσία. Όπου κι αν είσαι, στην έγγαμη ή στην μοναχική ζωή, παντού χρειάζεται θυσία. Και από την άποψη αυτή της σωματικής θυσίας, πιο εύκολο είναι το μοναστήρι από τον κόσμο.

2. Τι γίνεται εάν δεν εφαρμόζω το επιτίμιο που μου δίνει ο Πνευματικός;
Τι επιτίμιο να δώσει ο Πνευματικός, εάν δεν ημπορεί να το επιτέλεση ο πνευματικός του υιός; Εγώ δεν είμαι της γνώμης να βάζουμε επιτίμια που δεσμεύουν τον χρόνο και προκαλούν ψυχικό και σωματικό κόπο. Προτιμώ επιτίμιο την υπόσχεση του εξομολογούμενου να είναι συχνά στην εκκλησία, να είναι προσεκτικός στην ζωή του και ανά πάσαν στιγμήν να προστρέχει με εμπιστοσύνη στον Θεό. Εάν ο εξομολογούμενος λάβει κάποιο επιτίμιο και δεν το εκπληρώσει, ευρίσκεται σε αμαρτία. Πρέπει να το εξομολογηθεί, και να ειπεί ότι δεν ημπόρεσε ή δεν ήθελε να εκπληρώσει τον κανόνα του. Γιατί δεν μπόρεσε να το κάνη; Το ζήτημα αυτό, «έκανα ή δεν έκανα τον κανόνα μου» θα πρέπει να το συζητήσει με τον Πνευματικό που του τον έδωσε. Είναι ο μόνος που ημπορεί να τον μετρίαση. Αυτός έχει όλη την εξουσία του δεσμείν και λύειν. Σας έδωσε το τάδε επιτίμιο, δεν συζητάμε πλέον αν είναι ή δεν είναι καλός, θα τον ακούσομε, όπως ακούμε τον Θεό. Εάν επί παραδείγματι, σου επέβαλε κάποιο επιτίμιο να κάνης τόσες μετάνοιες και δεν ημπορείς, τότε οφείλεις να του το ειπείς: «Πάτερ ευρίσκομαι σε μια κατάσταση και δεν ημπορώ να γονατίζω. Έχω πληγές στα πόδια. Έχω αναιμία». Ένας Πνευματικός κρατεί λογαριασμό των αδυναμιών μας. Και, αν δεν κάνης τον κανόνα σου είτε από απροσεξία είτε από τεμπελιά, είσαι ένοχος.
Είμαι επίσης της γνώμης να μη συζητούνται τα επιτίμια που δίδονται από τον Πνευματικό μεταξύ των εξομολογούμενων. Εγώ έδωσα σε μερικούς ελαφρά επιτίμια για να μάθω κατόπιν ότι ούτε αυτά μπόρεσαν να τα κάνουν. Δεν ήθελαν. Και ήταν για βαρεία αμαρτήματα και όχι για ελαφρά πράγματα. Είναι γεγονός ότι ο κανόνας πέρασε στην αντίληψη των ανθρώπων σαν μια υποχρέωσης να δέχονται κανόνα από τον Πνευματικό. Άλλα κανόνας τι σημαίνει; Σημαίνει ότι δεν κάνω πάλι την αμαρτία. Μάχη με τα πάθη και τον διάβολο για να μην αμαρτήσω πάλι.
Ο κανόνας αρχίζει να θεωρείται με σχετική αξία, ώστε δεν έχει την σιγουριά να τον επιβάλεις σ' αυτόν που του αξίζει. Ο Πνευματικός βλέπει επί πλέον τον ζήλο του εξομολογούμενου, καθώς και την σοβαρότητα των αμαρτιών του. Άλλα ο πιο αληθινός κανόνας είναι αυτός: Να μην επαναληφθεί η αμαρτία. Διότι είσαι πάντοτε μαζί με τον εαυτό σου, είσαι καθημερινά μέσα στον πειρασμό και τότε πρέπει να φανείς γενναίος αγωνιστής με γυμνό το ξίφος σου και όχι κοιμισμένος. Η ένα από τα μεγαλύτερα επιτίμια είναι η απαγόρευσης της Θείας Κοινωνίας. Εδώ οι Πνευματικοί θ' αποφανθούν με πολύ μεγάλη προσοχή. Οι πιο αυστηροί Κανόνες απαγορεύουν την Θεία Κοινωνία από 18-20 έως 25 χρόνια. Αυτό θα σήμαινε ότι ο πιστός δεν θα μπορούσε να κοινωνήσει ποτέ. Ιδιαίτερα λαμβάνεται ύπ' όψιν και η ιστορική περίοδος την οποία ζούμε. Αυτός μπορεί να συνηθίσει με την ακοινωνησία, να μην τον ενδιαφέρει και να λέγει: «Τι κι αν δεν μπορώ να κοινωνώ, δεν έζησα μέχρι σήμερα»;
Μετά από μια περίοδο 40-50 χρόνων αθεϊστικής αγωγής, διαπιστώνω ότι οι άνθρωποι που γεννήθηκαν και έζησαν αυτή την περίοδο, δεν έχουν καθόλου μια χριστιανική παιδεία, κληρονομημένη από τους παππούδες και τους προγόνους τους. Αυτό το διαπιστώνω, μέσω των γυναικών που έρχονται και μου λέγουν ότι οι άνδρες τους είναι άπιστοι. Ο αγώνας μας είναι, αν τους φέρουμε στην εκκλησία, κατόπιν να μην τους απελπίσουμε ότι είναι μεγάλοι αμαρτωλοί.
Πρέπει να επιβάλλουμε ένα επιτίμιο που να μπορεί ο μετανοών πιστός να το εφαρμόζει καθημερινά με την καρδιά του και όχι σαν μια τυπική υποχρέωση του. Πολλές φορές με λύπη του ο Πνευματικός αναγκάζεται να βάλει στο πνευματικό του παιδί κάποιο κανόνα. Άλλα και ο εξομολογούμενος κάνει τον κανόνα του από υποχρέωση και όχι με διάθεση να θεραπευθεί. Και αν βέβαια τον κάνει... είναι πολύ ολίγοι εκείνοι που κάνουν τον κανόνα τους, όπως πρέπει με σκοπό την θεραπεία των ψυχικών παθών τους. Ένας πήρε σαν κανόνα να διάβαση τρεις φορές την Άγια Γραφή. Λοιπόν, την διαβάζει για να την καταλαβαίνει, ή γιατί του επεβλήθη να την διαβάζει; Σήμερα έχουν λιγοστέψει τα βαρεία επιτίμια, διότι οι άνθρωποι, όχι μόνο δεν τα κάνουν, αλλά οι περισσότεροι κόπτουν την σχέση τους με την Εκκλησία και τον Πνευματικό. Το πιο ωφέλιμο επιτίμιο για τον εξομολογηθέντα είναι, εάν αύριο και μεθαύριο και κάθε ημέρα παραμένει, όπως βγήκε εκείνη την ημέρα από το εξομολογητήριο.
Παντρεύτηκαν κάποτε ο Νίκος με την Ιωάννα. Μετά από τις χαρούμενες ημέρες του γάμου τους πήγαν στο σπίτι τους. Ο Νίκος έφυγε για την δουλειά και η Ιωάννα έμεινε στο σπίτι να μαγειρέψει. Από λάθος της, σαν νεαρή και άπειρη στην κουζίνα που ήταν, το κάπνισε το φαγητό.
Αλίμονο μου, τι θα πει ο Νίκος, όταν θα έλθει! «Δεν έμαθες τίποτε τόσα χρόνια κοντά στην μαμά σου»; Ταραζόταν η καημένη. Ήλθε ο Νίκος. «Αγαπητέ μου Νίκο, κάπνισα το φαγητό». «Άφησε, αγάπη μου, δεν μ' ενδιαφέρει εμένα αυτό. Γιατί δεν με σκέφθηκες εμένα όλη την ημέρα. Αυτό μόνο μ' ενδιαφέρει». Αυτό ενδιαφέρει και τον Θεό. Δεν κοιτάζει τόσο τις μουντζούρες των αμαρτιών μας, όσο αν τον ατενίζουμε ψηλά στον ουρανό. Σαν να μας λέγει: «"Ω και να γνωρίζατε ποιος είμαι Εγώ! Εγώ, ο οποίος σας έπλασα. Σας έδωσα αγγελική εικόνα και ανώτερη εκείνων... άγγελοι σας συνοδεύουν και σας υπηρετούν. Άγγελοι θα ονομαστείτε και θα εισέλθετε στην Βασιλεία Μου. Σας έδωσα σοφία, εξυπνάδα και κρίση. Γιατί δεν σκεφθήκατε Έμενα;». Ακούτε θέλει μόνο να Τον σκεπτώμεθα. Αυτό είναι ένα μεγάλο πράγμα. Συνεπώς αυτό είναι ένα καλό επιτίμιο. Να σκέπτεσαι τον Θεό, όπως σκέπτεσαι το φαγητό, τους γονείς σου, όπως σκέπτεσαι κάποιον τον οποίον αγαπάς. Τους σκέπτεσαι και λέγεις νοερά: Τι κάνουν τώρα η μητέρα μου, ο πατέρας μου, η σύζυγος μου; Έτσι να σκέπτεσαι και τον Θεό. Διότι πρέπει πρώτα απ' όλα και πάνω απ' όλα αυτός να είναι το πιο αγαπητό μας Πρόσωπο και την πρώτη σκέψη του νου και το αίσθημα της καρδιάς μας σ` αυτόν να τα δίνουμε. Όταν σου συμβεί κάτι το τρομακτικό ή σε προσβάλει κάποια αμαρτία, λέγεις απότομα «Κύριε συγχώρεσε με». Αυτή η αναφορά σου στον Θεό είναι απ' αυτόν πολύ ευπρόσδεκτη. «Κύριε είμαι ένας παλιάνθρωπος, είμαι ανάξιος του ελέους σου!...». Από την άλλη πλευρά, κάθεσαι και μου κάνεις χίλιες μετάνοιες τρρ …τρρ....Τις κάνεις όπως πρέπει, ή τις κάνεις γιατί σου είπε ο Πνευματικός σου να τις κάνης χωρίς ίχνος μετανοίας στην καρδιά σου;
Έχουμε ανάγκη συνεχούς παρουσίας της καρδιάς μας σ` αυτή την μόνιμη κατάσταση της αγάπης μας προς τον Θεό. Μια βαθιά με συναίσθημα αγάπης σιωπή μας είναι μια βαθιά προσευχή.
Αφού κάνει τον κανόνα της προσευχής του ο χριστιανός ή ο μοναχός, νομίζει ότι εξόφλησε πλέον με την υποχρέωση της προσευχής του και αναχωρεί σχεδόν άδειος από πνευματικής πλευράς. Εγώ τάσσομαι υπέρ μιας συνεχούς πνευματικής εγρηγόρσεως. Γι' αυτό και είπα: Οποιαδήποτε στιγμή μπορεί να είναι ένας χρόνος και ένας βαθύς στεναγμός μπορεί να είναι μια προσευχή. Η προσευχή του κανόνος, κατά το τυπικό, τελειώνει σε μια ώρα. Δεν πρέπει όμως να σταματήσει κανείς σ' αυτό το χρόνο. Ούτε αυτό να είναι η μόνη πνευματική εργασία. Να διαβάζει την παράκληση της Θεοτόκου είναι μια προσευχή πολύ καλή. Άλλα αυτό που πρέπει κατ` εξοχήν να γνωρίζουμε και το οποίο πολύ λίγο συζητείται είναι η έλλειψης συνεχούς συμμετοχής της καρδιάς μας στην αγάπη του Χριστού. Μια ολόκληρη στρατιά ανθρώπων μου λέγουν στην εξομολόγηση, ότι δεν κάνουν τον κανόνα που τους έβαλα. Πολύ σπάνια ευρίσκω ανθρώπους που απετέλεσαν τον κανόνα τους. Γι' αυτό δεν υποστηρίζω την γνώμη να μπαίνουν τέτοιοι κανόνες, οι οποίοι ή γίνονται γρήγορα για να λυτρωθούν οι άνθρωποι απ' αυτούς, ή γίνονται διανοητικά, χωρίς δηλαδή αίσθηση, ή δεν εφαρμόζονται καθόλου. Ο στεναγμός όμως της μετανοίας δεν απαιτεί χρόνο. Είναι στη διάθεση σου συμμετέχοντας όλη η ύπαρξης σου να κραυγάσεις με στεναγμό στον Κύριο: «Ω Θεέ μου, ελέησε με τον άσωτο και πανάθλιο δούλο σου». Κι αυτό είναι ανώτερο από το να πεις 15 φορές το «Πάτερ ημών...», το οποίον το μαθαίνεις από στήθους και το λέγεις γρήγορα.
Οι Πνευματικοί πρέπει να ξέρουν ότι τα επιτίμια είναι πολλά και αυστηρά, αλλά σημασία να δίνουν στο σωστό προσανατολισμό του ξομολογούμενου, διότι το πνευματικό έργο δεν εξαντλείται με την επιβολή επιτιμίων, αλλά με την σωτηρία των ψυχών. Ο Μέγας Βασίλειος, επί παραδείγματι, που θεωρείται ο αυστηρότερος κανονολόγος, επιβάλλει για την έκτρωση ακοινωνησία 20 χρόνια. Κι ακόμη λέγει πως να διεξέλθει αυτό το πολυχρόνιο διάστημα του επιτιμίου: Επί πέντε χρόνια να στέκεται στην αυλή της εκκλησίας, άλλα πέντε έξω από την πόρτα της εκκλησίας, πέντε μέσα στην εκκλησία χωρίς να λαμβάνει την Θεία Κοινωνία. Να έχουν υπ' όψιν τους αυτή την αυστηρότητα του θείου Πατρός. Ο ίδιος ο Άγιος όμως είχε και πνευματική ευελιξία και ελαστικότητα. Γι' αυτό στον 74ο Κανόνα του γράφει: «Ο πιστευθείς παρά της του Θεού φιλανθρωπίας λύειν και δεσμείν, ει φιλανθρωπότερος γένοιτο, το υπερβάλλον της εξομολογήσεως έρων του ημαρτηκότος, εις το ελαττώσαι τον χρόνον των επιτιμίων, ουκ έσται καταγνώσεως άξιος... ταχέως την του Θεού φιλανθρωπία καταλαμβάνει».
Επομένως δίνει στον Πνευματικό την ελευθερία να επιτίμηση με απαγόρευση της θείας Κοινωνίας, όπως εκείνος κρίνει πιο σωστό. Ο Πνευματικός λαμβάνει υπ' όψιν του μια ολόκληρη σειρά γεγονότων και καταστάσεων. Πρώτα απ' όλα σας λέγω ακόμη μια φορά εδώ: Το γεγονός ότι κάποιος αποφασίζει να έλθει στην εξομολόγηση είναι ένα επιτίμιο, που ήδη το εφαρμόζει. Έρχεται με συντριβή. Πρέπει ο Πνευματικός να συζητήσει όλα τα θέματα μαζί του, τα οποία θα τα ξέρη μόνο αυτός και να μείνουν μυστικά για πάντα μέσα του. Είναι αυτονόητο ότι ο Πνευματικός πρέπει να σέβεται και με πολλή αγάπη να δέχεται αυτόν που του αποκαλύπτει τα πιο σοβαρά αμαρτήματα και προβλήματα της ζωής του. Διότι, εάν με την θεία βοήθεια κατορθώνει και βγάζει από τα νερά της αμαρτίας έναν πνιγμένο, αυτό είναι ένα μέγα επίτευγμα. Η χαρά του σεσωσμένου είναι ανέκφραστη. Αυτόν όμως ο Πνευματικός δεν τον μαλώνει, διότι είναι ακόμη βρεγμένος.
Ο Πνευματικός λαμβάνει σοβαρά υπ' όψιν τις καταστάσεις ανάμεσα στις οποίες εκτυλίχθηκαν οι αμαρτίες. Το γεγονός ότι ο χριστιανός λέγει με μεγάλη καρδιακή συντριβή τις αμαρτίες του, αυτό είναι το πιο σπουδαίο. Τότε αυτός φθάνει ταχέως στην αγάπη του Θεού και δεν πρέπει ο Πνευματικός να του απαγορεύσει για πολύ διάστημα την Θεία Κοινωνία. Σας λέγω ένα παράδειγμα από τα συμβάντα της ζωής μου ως Πνευματικού: Ξενύχτισα σχεδόν το βράδυ ενός Μεγάλου Σαββάτου με ένα χριστιανό, γέρο από το Μαραμούρες (πόλης στην βορειοδυτική Ρουμανία), που είχε έλθει με μια κάπα. Μου είπε: «Πάτερ, ήλθα να εξομολογηθώ, να με τακτοποίησης πνευματικά». Ποιος είναι αυτός ο γέρος; Στο χωριό του ήτο ένας αξιοτίμητος άνθρωπος. Επί 30 χρόνια η γυναίκα του είχε ακολουθήσει την προτεσταντική κοινότητα των Αντβεντιστών. Τότε υπήρχε ένα ρεύμα Αντβεντιστών πολύ δυνατό εκεί. Όλοι οι Αντβεντιστές αποφάσισαν να πιάσουν αυτόν, που ονομαζόταν Ιωάννης και ήτο αντιπρόσωπος του χωρίου του να τον πείσουν να ακολουθήσει το χωριό του την αίρεση τους. Όμως αυτός είχε στενές σχέσεις με την εκκλησία και δεν κατόρθωσαν να καταβάλλουν το φρόνημά του. Αυτος κρατούσε με θάρρος την διδασκαλία της Ορθοδόξου Εκκλησίας μόνο και μόνο επειδή δεν πήγαινε με τους εχθρούς της πίστεως. «Εγώ δεν έχω καμία δουλεία να πάω κοντά τους» μου έλεγε. Τον ερώτησα: «Νήστευες»; Διότι είχε πόθο να κοινωνήσει. Αύριο ήτο Πάσχα. «Όχι πάτερ, Και χθες κατέλυσα, διότι την Μεγάλη Παρασκευή ήμουν στο νοσοκομείο».
Τότε είπα εγώ στον εαυτό μου: «Τι κάνεις τώρα Αρσένιε»; Σίγουρα ότι θα έκανε ο Χριστός. Ο άνθρωπος αυτός επί 30 χρόνια αμυνόταν για την ορθόδοξη πίστη και τώρα εγώ προβληματίζομαι, διότι έφαγε ένα κομμάτι τσουρέκι το Μέγα Σάββατο ευρισκόμενος και σε ξένο μέρος; «Καλά μπάρμπα Γιάννη, να νηστέψεις μέχρι αύριο». Και το αύριο ήτο μόνο μερικές ώρες. Αυτό το επιτίμιο του έδωσα εκείνη τη στιγμή και τον κοινώνησα.
Βλέπετε πως επιβάλλεται να κάνης μια συγκατάβαση για ένα τόσο σοβαρό θέμα; Δεν τον κανόνισα σύμφωνα με τους Κανόνες, αλλά υπολόγισα την πνευματική του κατάσταση και τον ηρωικό πόλεμο που επί τόσα χρόνια έκανε χάριν της Ορθόδοξου πίστεως. Διότι, πρέπει να ειπώ, αλλά με φόβο ότι δεν βλέπω μόνο με την νηστεία είσοδο στην Ουράνια βασιλεία. Η βαθιά ταπείνωσης και η ακακία μας παρέχουν την ελπίδα της σωτηρίας μας. Η νηστεία συνιστάται σαν μια κατάστασης ασκητικής και φυσιολογικής ανάγκης, η οποία απαλλάσσει τον οργανισμό από τις τοξίνες και κάνει καλό στην υγεία. Συναντάμε όμως και διάφορες περιπτώσεις ανθρώπων που δεν νήστευαν, διότι είτε ταξίδευαν, είτε ήσαν άρρωστοι, είτε δι' άλλους λόγους.
Βλέπετε ότι πρέπει ο Πνευματικός να δείχνει κατανόηση. Πρέπει να υπολογίζει την ένταση της μετανοίας του εξομολογούμενου, πράγμα το οποίο είναι ο στόχος του.
Επήγε κάποιος με βαρεία αμαρτήματα να εξομολογηθεί. Ο Πνευματικός του 'δωσε ένα πολύ ελαφρό κανόνα και ο χριστιανός του είπε: «Γιατί, πάτερ, έδωσες σε μένα τον αμαρτωλό ένα τόσο ελαφρό κανόνα»; Τότε ο Πνευματικός του μείωσε λίγο από τον κανόνα που του έδωσε. «Πάτερ, Τι κάνεις»; Από την πολλή συντριβή του, έπαθε συγκοπή καρδίας και πέθανε εκείνη τη στιγμή. Είχε το φιλότιμο να διαμαρτύρεται, διότι δεν του έδωσε ο Πνευματικός του βαρύ επιτίμιο. Τελικά ο Πνευματικός απεδείχθη ότι ήτο πολύ έμπειρος και οδήγησε εκείνη την στιγμή μια ψυχή στον παράδεισο μετανοημένη.
Επομένως οι κανόνες μένουν σαν οι μεγάλοι φάροι προσανατολισμού. Π.χ. Ιδού κύριε η αμαρτία σου (έκτρωσης) σου απαγορεύει να κοινωνήσεις με την σύζυγο σου επί 20 χρόνια, όπως λέγει ο Μέγας Βασίλειος. Υπάρχουν όμως και οι δυνατότητες ελαφρύνσεως του επιτιμίου. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέγει: «Χρόνια ακοινωνησία θέλεις να του δώσεις; Όχι, γιάτρεψε την πληγή του». Τον επετίμησες τόσα χρόνια, αλλά η ψυχή του έμεινε αθεράπευτη. Μεγάλη είναι η μάχη για την θεραπεία μιας πληγής!
Καταφρονείται η θυσία του Γολγοθά, όταν Πνευματικοί ιερείς αρνούνται να λύσουν τους μετανοημένους δια βαρέα αμαρτήματα. Είναι ένα τεράστιο λάθος τους. Μπορείς να του απαγορεύσεις να κοινωνήσει, αλλά δεν έχεις δικαίωμα να μη του διαβάσεις συγχωρητική ευχή. Ο Απόστολος Πέτρος ερώτησε τον Κύριο: «Πόσες φορές να συγχωρούμε; Και ο Κύριος του είπε εβδομηκοντάκις επτά» δηλαδή άπειρες φορές. Αυτό ισχύει σ' αυτόν που ειλικρινά μετανοεί, διότι σε κανέναν δεν επιτρέπεται να καταργεί την κόλαση λόγω φιλανθρωπίας του Δεσπότου Ιησού.

3. Υπάρχει κάποια κατηγορία ανθρώπων που δεν μπορούν να σωθούν π.χ. οι ηθοποιοί;
Αγαπητέ μου, μόνο ο διάβολος δεν μπορεί να σωθεί• Αυτή είναι η απάντησης. Συνεπώς, μη κάνετε πάλι τέτοιου είδους ερωτήσεις. Προϋπόθεσης είναι η μετάνοια. Ένα κάποιος σκότωσε χίλιους ανθρώπους, εξομολογείται, μετανοεί κλαίει, ο Θεός θα τον συγχωρέσει. Η Θυσία , του Γολγοθά έγινε για την σωτηρία του κόσμου και όχι μόνο για μερικούς. Εάν δεν θέλουν, φυσικά δεν ημπορούν να σωθούν. Ο Σωτήρ μας δεν σταυρώθηκε μόνο για μια κατηγορία σφαλμάτων, αλλά για κάθε αμάρτημα που γίνεται επάνω στην γη μας. Μεγαλύτερη αμαρτία απ' αυτή του Ιούδα δεν υπάρχει, διότι ενσυνείδητα πρόδωσε τον Θεό. Και παρ' όλα αυτά ο Θεός θα τον συγχωρούσε, εάν δεν εκρεμαζόταν και ειλικρινά μετανοούσε. Μια συμβουλή που δίνω στους Πνευματικούς, είναι ν' αγαπούν τα πνευματικά τους παιδιά, έτσι όπως είναι.
Πήγα σ' ένα μοναστήρι, σε δύο πνευματικά μου παιδιά, ιερείς-Πνευματικοί, όπου τα είχα μεταφέρει εκεί πριν από πολλά χρόνια και τα ρώτησα: Πως εσείς εδώ κανονίζετε τους ανθρώπους; Μου είπαν: «Εμείς εδώ, αυτούς που έκαναν μέχρι 20 εκτρώσεις, δεν τους λύνουμε από την αμαρτία τους». «Και τι τους κάνετε; Τους στέλλετε στον Αρσένιο; Δεν τους μεταλαμβάνετε, τουλάχιστον δεν τους λύνετε την αμαρτία τους;

4. Άνθρωποι που δεν εγκαταλείπουν την αμαρτία τους, τους διαβάζετε ευχή, μετά από κάθε τους εξομολόγηση για την ίδια αμαρτία;
Τους διαβάζω κάθε φορά που έρχονται να εξομολογηθούν, άσχετα αν έπεσαν στην ίδια αμαρτία.
Αν κάποιος δεν πηγαίνει στην εκκλησία τις Κυριακές και δεν μου λέγει ότι πηγαίνει, παρά μόνο όταν , τον ρωτώ εγώ, τότε αυτόν δεν τον λύνω αμέσως. Τον βάζω πρώτα ν' αρχίσει να εκκλησιάζεται και ύστερα έρχεται να μιλήσουμε. Του λέγω τότε ότι είναι μεγάλη αμαρτία να μη πηγαίνει στην εκκλησία και του εξηγώ λίγο την σπουδαιότητα της θείας Λειτουργίας, ότι εκεί ευρίσκει πολλή χάρη.

5. Αν είναι καπνιστής ο εξομολογούμενος τον λύνετε•
Εγώ τον λύνω. Άλλα δεν μου λέγει «Είμαι καπνιστής» Δεν λέγει έτσι, αλλά «Ήμουν καπνιστής». Η λέξης «είμαι» σημαίνει συνέχεια. Βασίζομαι σε μια εξήγηση που του δίνω όσον αφορά την σοβαρότητα της αμαρτίας. «Αντιλαμβάνεσαι παιδί μου, ότι το κάπνισμα εργάζεται ύπουλα για να σε καταστρέψει. Αυτό το πάθος θα σε καταστρέψει αιφνιδίως. Λοιπόν, πρέπει να το αφήσεις, διότι με φέρνεις κι εμένα στην θέση να σε λύνω -ψευδώς, αλλά δεν θα το κάνω αν δεν σταματήσεις το τσιγάρο. Και μου λέγει: «Κατάλαβα πάτερ».
Βέβαια κατάλαβε για εκείνη την ώρα. Μπροστά μου αποφασίζει να το κόψει και μακάρι να μπορούσε να μην αμαρτήσει πάλι.
Είναι αλήθεια, ότι δεν πρέπει να υπολογίζουμε τις αυθόρμητες αποφάσεις. Όμως και δεν πρέπει να σταματάμε την μετάνοια του εκείνη την ώρα που λέγει πως θα διορθωθεί. Η τακτική μου είναι να είμαι όσο μπορώ ανεκτικός, αλλά να καταδικάζω οπωσδήποτε την αμαρτία και να πείθω κι αυτόν να στρέφεται εναντίον της. Αν ο ίδιος μισή την αμαρτία του, τότε είμεθα σε καλό δρόμο. Το έλεος του Θεού θα τον βοηθήσει.

6. Σε περίπτωση διαφωνίας μεταξύ συζύγων τι μπορούμε να κάνουμε; Συνάντησα μια περίπτωση: Ένας νέος μου είπε ότι η γυναίκα , του, του κάνει μαγείες, του βάζει τοξικές ουσίες στο φαγητό, λέγει ότι δεν ημπορεί να ζήσει μαζί του κι όμως περιμένουν να γεννηθεί το πρώτο τους παιδί.
Αγαπητέ μου, την υποφέρει μέχρι να βρει μια εύλογη αφορμή για χωρισμό. Πρέπει να την ανέχεται όσο το σκοινί πάει μακρύτερα. Και είναι πολλές οι περιπτώσεις αυτού του είδους. Πάντως υπάρχουν τέσσερις περιπτώσεις διαζυγίου:
Εάν πρόκειται για περίπτωση μοιχείας, όπως μας λέγει ο Σωτήρ.
Στην περίπτωση αυτή, εάν ο ένας συγχωρεί την πτώση του άλλου και μετανοήσει ο πταίσας, τότε μπορούν να συμβιούν.
Εάν ο ένας θέλει να σκοτώσει τον άλλο και διαισθάνεται ότι θέλει να τον (την) σκοτώσει είτε με δηλητηρίαση, είτε με τουφεκισμό. Τότε πρέπει να χωρίζουν, παρά να γίνει έγκλημα.
Εάν ένας από τους δύο έπεσε σε αίρεση και με την βία προσπαθεί να παρασύρει και τον άλλον. Ο άλλος επιτρέπεται να χωρίζει παρά να πέφτει στο ανάθεμα της Εκκλησίας.
Εάν αναχωρεί στο μοναστήρι, αλλά με την σύμφωνη γνώμη του άλλου συζύγου και με κανονικό διαζύγιο.

7. Επιτρέπεται ο χωρισμός, όταν δεν υπάρχει κανονική αιτία;
Οι ιερείς, ως γνώστες των Κανόνων της Εκκλησίας, τουλάχιστον γι' αυτούς που έχουν μόνιμη χρήση, κρίνουν αυτό το ζήτημα. Εάν βέβαια έπαυσε η αγάπη και πρόκειται για έναν αμετανόητο μέθυσο, που έρχεται με γυναίκες στο σπίτι. Βλέπετε δεν κρίνουμε εμείς ποιο είναι το κανονικό. Αλλά σας είπα, εάν συλλαμβάνουμε τον ένα από τους δύο να φταίει, έχουμε την ελευθερία να λύσουμε τον γάμο τους, εφ' όσο κι αυτοί δεν ημπορούν μ' αυτό τον τρόπο να ζουν ακόμη. Έφτασα στο σημείο να πω σε κάποιον: «Υπόβαλλε, κύριε, διαζύγιο και το θέμα σου τελείωσε».

8. Σε περίπτωση εκτρώσεις τι μπορούμε να κάνουμε•
Δεν μπορούμε να το δεχθούμε με κανένα τρόπο, ακόμη και στον κίνδυνο να χάση την ορθόδοξη πίστη του ο ένοχος. Δεν μπορούμε να ανεχθούμε την γυναίκα να κάνη έκτρωση. Είναι μεγάλη αμαρτία. Και δεν συζητάμε μόνο το γεγονός, ότι πέθανε ένας άνθρωπος, αλλά ότι φόνευσε ένα άνθρωπο αβάπτιστο. Τους αναπτύσσω μια διδασκαλία γι` αυτό το θέμα και αρχίζουν να κλαίνε. Ο Θεός περιμένει την ειλικρινή μετάνοια των αμαρτωλών και όχι τον χρόνο. Διότι ο Θεός τους συγχωρεί, αν μετανοούν, από την πρώτη κιόλας στιγμή. Φέρτε στην μνήμη σας την αμαρτωλή γυναίκα του Ευαγγελίου. Και εμείς πάντοτε να ρωτούμε τον εαυτό μας, τι θα έκανε στη θέση μας ο Χριστός; Ο Σωτήρ θέλει να σώσει τον κόσμο, αφού μετανοήσει, διότι δεν υπάρχει σωτηρία χωρίς μετάνοια. Κι αυτή είναι η ανθρώπινη πλευρά με την οποία μέσω της μετανοίας του ανθρώπου, οδηγείται εν συνεχεία στην εξομολόγηση. Σε μια ακόμη παρατήρηση ο Μέγας Βασίλειος γράφει, ότι εδίδοντο μεγάλα επιτίμια, διότι η πίστης ήτο μεγάλη. Εμείς δεν αγνοούμε τους Κανόνες αλλά ωστόσο ζούμε σε μια δική μας ιστορική στιγμή. Εγώ, σήμερα εξομολογώ, τώρα στέκομαι σε διάλογο με τον μετανοούντα. Και, παρακαλώ, θέλω να με πιστεύετε, ότι δεν απαγορεύσαμε περισσότερα από τρία χρόνια την Θεία Κοινωνία σ' αυτούς που έκαναν ή κάνουν εκτρώσεις.
Δύο επείγοντα προβλήματα πρέπει να λυθούν σήμερα στη χώρα μας για το μέλλον του γένους μας και την δόξα του Χριστού: «Η γεννητικότητα και η αναγέννηση της χριστιανικής ζωής στα χωριά και τις πόλεις. Να σκεφτούμε ότι η Χώρα μας (Ρουμανία) έχει δύο εκατομμύρια εκτρώσεις τον χρόνο (πρόκειται για τα πρώτα χρόνια μετά το καθεστώς του Τσαουσέσκου). Να τι είδους θυσίες προσφέρουν σήμερα στον Θεό οι Ρουμάνοι! Αυτή είναι η μεγαλύτερη εθνική και χριστιανική γενοκτονία στην ιστορία του Ρουμανικού μας Έθνους. Παλαιά οι πρόγονοί μας πέθαιναν πολεμώντας με τους ειδωλολάτρες και ημείς σήμερα σκοτώνουμε τα παιδιά μας για να ζήσουμε εμείς καλλίτερα πάνω στην γη! Άλλα, εάν δεν μετανοήσουμε δεν θα μπορέσουμε να δούμε το πρόσωπο του Χριστού και το φως του Θεού να λάμψη στις καρδιές μας.
Επίσης χρειάζεται μια ολοκληρωτική θρησκευτική αναγέννησης στην Ρουμανία, η οποία έχει πλέον από 400 μοναστήρια και σκήτες και περισσότερες από 10000 ορθόδοξες ενορίες! Οι φοβερότερες κοινωνικές και ψυχικές αρρώστιες της Χώρας μας σήμερα είναι: Ο Αλκοολισμός, η πορνεία, το διαζύγιο, η πορνογραφία διαμέσου όλων των συγχρόνων μέσων, οι αιρέσεις, ο διχασμός, το μίσος μεταξύ των ανθρώπων από εκδίκηση και δια λόγους υλικούς.

9. Λέγει η γυναίκα, ότι «δεν εξαρτάται από μένα η έκτρωση, αλλά από τον άνδρα μου».
Πάτερ, από την στιγμή που αυτή λέγει ότι την πίεσε ο άνδρας της και λυπάται γι' αυτό, της διαβάζω βέβαια συγχωρητική ευχή, αλλά την αποκλείω από την Θεία Κοινωνία. Της λέγω: Ήταν καλλίτερο να προτίμησης τον θάνατο, παρά να δεχθείς του ανδρός σου την πίεση! Και αλίμονο, βέβαια στον άνδρα αυτόν... Άλλα αυτή η καημένη κλαίει για το πάθημα της και δεν πρέπει να φύγει απελπισμένη, διότι αρνήθηκα να της διαβάσω την ευχή της συγχωρήσεως. Κατόπιν τους έβαλα τα ονόματα για μνημονεύσει στην Προσκομιδή, αφού πρώτα τους επέπληξαν τους δύο για το αμάρτημα τους και τους συμβούλευσα να μη κάνουν ποτέ το ίδιο πράγμα.

10. Έρχονται οι άνθρωποι να εξομολογηθούν τις αμαρτίες τους κι όμως δεν αλλάζουν την ζωή τους, δεν μεταμορφώνονται εν Χριστώ.
Εάν δεν αλλάζει, δεν τον κοινωνείς αμέσως, αλλά τον λύνεις από τις αμαρτίες του. Δεν πρέπει να τον διώχνεις ασυγχώρητο...
Το ακριβότερο πράγμα στον κόσμο είναι ένα δάκρυ μετανοίας.

11. Πες μας Γέροντα, κάτι για το μυστήριο του Ευχελαίου.
Σας λέγω για να ξέρετε μόνο ένα πράγμα και θέλω να το κρατήσετε αυτό με πολλή ακρίβεια: Να μη τελείται το Ευχέλαιο μόνο μ' ένα ιερέα. Τουλάχιστον με δύο. Δηλαδή να είναι πάνω από δύο. Και ξέρετε γιατί; Διότι θεμελιώνεται στα λόγια του Κυρίου μας που είπε: «Προσκαλεσάσθω τους πρεσβυτέρους της εκκλησίας και προσευξάσθωσαν έπ' αυτόν...» (Ιακ. 5,14). Όχι με ένα ιερέα.