Εισαγωγὴ - Σχόλια: πρωτοπρεσβύτερος Δημήτριος Στανιλοάε,
Μετάφραση: Ἰγνάτιος Σακαλὴς.
ἐκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Ἀθῆναι 1997.
ΙΓ'. Τίνος καθενὸς χωριστὰ εἶναι σύμβολο ἡ ἀνάγνωση τοῦ ἁγίου Εὐαγγελίου καὶ οἱ μυστικὲς εὐχὲς ἔπειτ' ἀπ' αὐτὴ
Γι' αὐτό, ἔπειτ' ἀπὸ τὶς ἀναφωνήσεις αὐτές, ἐθέσπισε ἡ ἱερὴ διάταξη τῆς Ἐκκλησίας νὰ γίνεται ἀμέσως ἡ ἀνάγνωση τοῦ ἱεροῦ Εὐαγγελίου. Σκοπὸς της εἰδικὸς εἶναι νὰ προβάλη στοὺς φιλόπονους τὴν ταλαιπωρία γιὰ χάρη τοῦ θείου λόγου,(50) ποὺ ἐπειτ' ἀπ' αὐτὴν ὁ Λόγος τῆς γνωστικῆς θεωρίας φτάνοντας κοντά τους, σὰν Μέγας Ἀρχιερέας, ἀπὸ τὸν οὐρανὸ περιορίζει τὸ σαρκικὸ φρόνημα, σὰν μέρος τοῦ αἰσθητοῦ κόσμου ποὺ εἶναι.(51)
Τοὺς λογισμοὺς ποὺ σκύβουν ἀκόμα στὴ γῆ τοὺς παραμερίζει καὶ τοὺς φέρνει ἀπὸ δῶ στὴ θέαση τῶν νοητῶν λόγων καὶ πραγμάτων μὲ τὸ κλείσιμο τῶν θυρῶν καὶ τὴν εἴσοδο τῶν ἁγίων μυστηρίων, καθὼς ἒχουν σφαλίσει πιὰ τὶς πύλες τῶν αἰσθήσεων. Κι ἀφοῦ τοὺς ἔχει ἀπομακρύνει ἀπὸ τὴ σάρκα καὶ τὸν κόσμο τοὺς μαθαίνει τὰ ἄρρητα,(52) ἐνῷ ἔχουν μὲ τὸν ἀσπασμὸ συνδεθῆ μεταξύ τους καὶ μαζὶ του(53) καὶ τοῦ ἀντιπροσφέρουν μονάχα μ' εὐγνωμοσύνη μπροστὰ στὴν ἀπέραντη πρὸς αὐτοὺς εὐεργεσία του τὴν εὐχαριστήρια ὁμολογία γιὰ τὴ σωτηρία τους. Αὐτῆς ὑπαινιγμὸ ἀποτελεῖ τὸ θεῖο σύμβολο τῆς πίστεως.(54)
Ἀφοῦ ἔπειτα μὲ τὸ Τρισάγιό τους κάμη νὰ συναριθμοῦνται μὲ τοὺς ἀγγέλους καὶ τοὺς χαρίση τὴν ἴδια μ' αὐτοὺς γνώση τῆς ἐξαγιαστικῆς θεολογίας,(55) τοὺς ὁδηγεῖ κοντὰ στὸ Θεὸ καὶ Πατέρα, γινωμένους γιούς του χάρη στὸ
Πνεῦμα μὲ τὴν προσευχή, ποὺ μ' αὐτὴν ἀξιώθηκαν νὰ καλοῦν πατέρα τὸ Θεό. Κι ἀπὸ δῶ πάλι, καθὼς ἔχουνε πιὰ περάσει μὲ ἐπιστήμη ἀπὸ ὅλους τοὺς λόγους τῶν ὄντων, τοὺς φέρνει μ' ἀκατανόητο τρόπο στὴν ἀκατανόητη Μονάδα μὲ τὸ «Εἷς Ἅγιος. . .» καὶ τὰ παρακάτω. Ἔχουν ἑνωθῆ μαζί Της μὲ τὴ χάρη κι ἔχουν γίνει ὅμοιοί Της ἐπικοινωνῶντας μ’ Αὐτὴ σὲ μιὰ ὅσο μπορεῖ νὰ γίνη ἀδιαίρετη ταυτότητα.(56)
Ὑποσημειώσεις
50. Στὸ κέφ. ΙΓ’ ἔχουν συνοψισθῆ οἱ στιγμὲς ποὺ ἀκολουθοῦν τὴν ἀνάγνωση τοῦ Εὐαγγελίου ὥς τὸν ὕμνο «Εἷς Ἅγιος» μὲ πολὺ σύντομες ἐξηγήσεις ἀξιόλογες γιὰ τὴν ἐπίγεια ζωὴ κάθε πιστοῦ ἰδιαίτερα. Ἡ ἀνάγνωση τοῦ Εὐαγγελίου ὁδηγεῖ αὐτοὺς ποὺ ἀγωνίζονται στὴν ἱκανότητα νὰ ὑποφέρουν γιὰ τὸ λόγο. Στὸ Πρὸς Θαλάσσιον (30 P.G. 90, 369) ὁ ἅγιος Μάξιμος ὥρισε τοὺς ἀγῶνες γιὰ τὸν ἐξαγνισμό, σὲ σύνδεσμο μὲ τὸ Βάπτισμα, καὶ τὴν ἱκανότητα νὰ πεθάνη κανεὶς γιὰ τὴν ἀρετή, σὲ σύνδεσμο μὲ τὴ θ. Κοινωνία. Ἡ ἀνάγνωση τοῦ Εὐαγγελίου ἐμπιστεύεται στὸν ἄνθρωπο τὴν ἀποστολὴ νὰ ὁμολογήση τὸ λόγο τοῦ Θεοῦ καὶ ἀνοίγει τὴν προοπτική τοῦ θανάτου μαζὶ μὲ τὸ Χριστὸ γι' αὐτὸ τὸ λόγο, γιατί ἀνοίγει τὴν προοπτική τῆς κοινωνίας μὲ τὸ Χριστὸ ποὺ ἔχει θυσιασθῆ. Μὲ τὸ Εὐαγγέλιο ἀρχίζει τὸ εὐχαριστιακὸ μυστήριο καὶ ἡ προετοιμασία τοῦ πιστοῦ γι' αὐτό. Ἀκούοντας τὸ λόγο τοῦ Εὐαγγελίου ὁ πιστὸς δεσμεύεται στὴν ὁμολογία αὐτοῦ τοῦ λόγου καὶ στὸ νὰ βαδίση τὸ δρόμο τοῦ πόνου ποὺ κλείνει μέσα της αὐτὴ ἡ ὁμολογία, δηλαδὴ ὑψώνεται στὴν ἱκανότητα νὰ παραιτηθῆ ὄχι μόνο ἀπὸ τὶς κατώτερες ἀπολαύσεις τῆς ἐπίγειας ζωῆς, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὴν ἴδια τὴ ζωὴ αὐτή, πρὸς χάρη τῆς αἰώνιας ζωῆς. Αὐτὸ ὅμως περιέχει μιὰ πιὸ φωτεινὴ ἄποψη νοητικῆς τάξης, ποὺ εἶναι πέρα ἀπὸ τὸν αἰσθητό, ἐπίγειο κόσμο. Περιέχει δηλαδὴ τὴν ἀρχὴ τῆς θεωρητικῆς ζωῆς, τῆς ὁποίας τὴν πόρτα ἔχει ἀνοίξει ὁ λόγος τοῦ Εὐαγγελίου.
51. Ἐνόψει τοῦ σκοποῦ τούτου, μετὰ τὴν ἀνάγνωση τοῦ Εὐαγγελίου, καὶ ὁ ἴδιος ὁ Λόγος ἀπὸ τὴ γνωστικὴ θεωρία κατεβαίνει στοὺς πιστούς, ὅπως ὁ ἐπίσκοπος κατεβαίνει ἀπὸ τὸ θρόνο του. Εἶναι μιὰ ἐπίταση τῆς ἐμφάνισης καὶ τῆς ἐνέργειας τοῦ θείου Λόγου μέσα στοὺς πιστοὺς καί, γι' αὐτό, ἕνα πλάτεμα τοῦ ἀνοίγματος τοῦ θείου κόσμου. Ὁ λόγος τοῦ Εὐαγγελίου δὲν εἶναι λόγος ἀφηρημένος, ἀλλὰ ὁ λόγος τοῦ ἐνσαρκωμένου θείου Προσώπου. Αὐτὸ τὸ Πρόσωπο ἐμφανίζει τὸν ἑαυτό του μὲ τὸ φῶς του μέσα στὶς ψυχὲς τῶν πιστῶν, ἀφοῦ ἀκούσουν τὸ λόγο του. Κάνοντας τὴν ἐμφάνισή του, τὸ σαρκωμένο θεῖο Πρόσωπο ἢ ὁ ὑπέρτατος Λόγος ποὺ φωτίζει τὸ νόημα αὐτοῦ τοῦ αἰσθητοῦ κόσμου μέσα στὸ φῶς τοῦ θείου κόσμου, καταργεῖ ὁλότελα τὴ σαρκικὴ σκέψη (βλέπε τὴν προσευχὴ τοῦ ἱερέως πρὶν ἀπὸ τὴν ἀνάγνωση τοῦ Εὐαγγελίου) καὶ μαζὶ μ' αὐτὸ ἀπομακρύνει ἀπὸ τὴ θέα μας τὸν αἰσθητὸ κόσμο, μὲ τὸν ὁποῖο ἡ σαρκικὴ σκέψη μᾶς κρατεῖ δεμένους. Γιατί, δίχως τὴ βοήθεια τοῦ θείου Λόγου ἢ τοῦ ὑπέρτατου καὶ προσωπικοῦ Λόγου, οἱ πιστοὶ δὲ θὰ μποροῦσαν νὰ ὁμολογήσουν τὸν Εὐαγγελικὸ λόγο καὶ τὸ θεῖο προσωπικὸ Ὑποκείμενο τοῦ λόγου αὐτοῦ καὶ δὲ θὰ μποροῦσαν νὰ λογικοποιήσουν πλήρως τὸ σῶμα τους, νικώντας τὴ σαρκικὴ σκέψη. Αὐτὸ μποροῦν νὰ τὸ κάνουν, ἐφόσον εἶναι ἑνωμένοι στὸ βαθμὸ τῆς γνώσης μὲ τὴ θεωρία τῆς νοητικῆς καὶ θείας τάξης ποὺ ἀκτινοβολεῖ ἀπὸ τὸν Εὐαγγελικὸ λόγο καὶ τὸ Ὑποκείμενο τοῦ λόγου τούτου. Εἶναι ἡ ἐνέργεια μιᾶς νέας βαθμίδας στὴ θεωρία, ἀνώτερης ἀπὸ τὴ βαθμίδα τῆς πρακτικῆς ζωῆς. Σ' αὐτὴ τὴ νέα βαθμίδα ὑψώνονται, μὲ τὴν κάθοδο τοῦ προσωπικοῦ θείου Λόγου πρὸς συνάντησή τους.
52. Ὁ θεῖος Λόγος, μὲ τὴν κάθοδό του στοὺς πιστούς, τοὺς ἀπομακρύνει ἀπὸ τὶς σκέψεις ποὺ τοὺς κρατοῦν δεμένους στὴ γῆ καὶ τοὺς ἀνεβάζει στὴ θέα τῶν νοητῶν πραγματικοτήτων. Τὸ πρῶτο συμβολίζεται μὲ τὸ κλείσιμο τῶν θυρῶν, τὸ δεύτερο μὲ τὴν εἴσοδο τῶν ἀχράντων Μυστηρίων. Διαπιστώνομε ὅτι τὴν ἐποχὴ ἐκείνη τὸ κλείσιμο τῶν θυρῶν γινόταν πρὶν ἀπὸ τὴν εἴσοδο τῶν ἀχράντων Μυστηρίων• γινόταν εὐθὺς μετὰ τὸν ἀποκλεισμὸ τῶν κατηχουμένων. Ἔχει ἀπομείνει ἀπὸ τότε ὡς σήμερα ἡ πράξη τοῦ κλεισίματος τοῦ παραπετάσματος στὴν Ὡραία Πύλη. Αὐτὲς οἱ δύο πράξεις σημαίνουν ὅτι ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ (ἢ ὁ θεῖος προσωπικὸς Λόγος) ἀνυψώνει τοὺς πιστοὺς στὶς νοητικὲς πραγματικότητες, ἀφοῦ αὐτοὶ κλείσουν τὶς αἰσθήσεις τους πρὸς τὰ ἐξωτερικὰ πράγματα, ἀφοῦ ἐξέλθουν ἀπὸ τὸ σῶμα καὶ τὸν κόσμο. Ἡ ἔξοδος ἀπὸ τὸ σῶμα καί, τὸν κόσμο σημαίνει τὴν ἔξοδο ἀπὸ τὴ μέριμνα τοῦ σώματος καὶ τοῦ κόσμου ἢ ἀπὸ ὅ,τι ἀνήκει στὸ σῶμα καὶ τὸν κόσμο, ἀπὸ ὅ,τι ταράζει τὴ θέα τῶν νοητῶν πραγματικοτήτων. Δὲ σημαίνει τὴν ἔξοδο ἀπὸ τὸ σῶμα καὶ τὸν κόσμο μὲ νόημα ὀντολογικό.
53. Οἱ πιστοὶ δὲν μποροῦν νὰ ἔχουν ἐμπειρία τῆς ἕνωσης μὲ τὸ Θεό, παρὰ ταυτόχρονα μὲ τὴν ἐμπειρία τῆς μεταξὺ τους ἑνότητας. Ἀλλὰ οἱ πιστοὶ δὲν μποροῦν νὰ ζήσουν τὴν ἑνότητα μὲ τὸν ἑαυτό τους καὶ τὴν ἑνότητά τους μὲ τὸ Θεό, παρὰ μόνο μέσα στὴ μεταξύ τους ἀγάπη καὶ στὴν ἀγάπη ἀνάμεσα σ' αὐτοὺς καὶ τὸ Θεό. Γιατί ἡ ἁπλὴ ἰδέα τῆς ἕνωσης ἀνάμεσα σ' αὐτοὺς τοὺς ἴδιους κι ἀνάμεσα σ' αὐτοὺς καὶ τὸ Θεὸ δὲ δίνει ἀκόμη τὴν πλήρη γνώση τῆς ζωῆς, ποὺ περιέχεται μέσα στὴν ἕνωση. Μόνο ἡ ἐμπειρία τῆς ἕνωσης δίνει τὴ γνώση ὅλου ἐκείνου ποὺ περιέχεται μέσα σ' αὐτή. Ὁ ἀσπασμὸς δὲ συμβολίζει μόνο τὴν ἕνωση μέσα στὴν ἀγάπη, ἀλλὰ δίνει καὶ τὴν ἐμπειρία τῆς ἕνωσης αὐτῆς, δηλαδὴ τὴν πραγματοποιεῖ ἐνεργητικά. Ἡ ἐμπειρία τῆς ἀνώτατης καὶ ἀνέκφραστης γνώσης ἀνάμεσα σ' αὐτοὺς τοὺς ἴδιους καὶ τὸ Θεό, ποὺ θὰ ἔχουν οἱ πιστοί, θὰ εἶναι συνάμα ἡ ἐμπειρία ὅλης τῆς πραγματικότητας μέσα στὴ πληρότητα τῆς ἀγάπης.
54. Ἡ πλήρης ὁμολογία τῆς εὐγνωμοσύνης πρὸς τὸ Θεό, γιὰ ὅλα ὅσα ἔκαμε γιὰ μᾶς, δὲν μπορεῖ νὰ ἐκφρασθῆ, παρὰ μετὰ τὴν ἐμπειρία ὅλων τῶν ἀποτελεσμάτων τῶν εὐεργεσιῶν τοῦ Θεοῦ σ' ἐμᾶς, ποὺ κορυφώνονται στὴν ἕνωση τῆς ἀγάπης ἀνάμεσα σὲ μᾶς καὶ στὸ Θεό, ὅπως ἐπίσης ἀνάμεσα σέ μᾶς τοὺς ἴδιους στὸ ὄνομά του. Γι' αὐτὸ ἐκφωνεῖται τὸ σύμβολο τῆς πίστεως μετὰ τὸν ἀσπασμὸ τῶν πιστῶν μεταξύ τους.
55. Ἑνωμένοι μὲ τὸ Θεὸ καὶ ἀνάμεσά τους, οἱ πιστοὶ γίνονται ἄξιοι νὰ ὑψώσουν ἀπὸ κοινοῦ μὲ τοὺς ἀγγέλους πρὸς τὸ Θεὸ τὸν Τρισάγιο Ὕμνο. Αὐτὸ ἀποδεικνύει ὅτι ὁ Θεὸς ἔχει δώσει καὶ σ’ αὐτούς, ὅπως στοὺς ἀγγέλους, «τὴ γνώση τῆς ἁγιαστικῆς θεολογίας». Μὲ τὴ γνώση ἢ τὴν ἐμπειρία τῆς ἁγιότητας τοῦ Θεοῦ, γίνονται ἱκανοὶ νὰ ὑμνοῦν τὸ Θεὸ ὡς ἅγιο. Βέβαια, ἡ γνώση αὐτὴ καὶ ἡ ἐμπειρία βεβαιώνονται τώρα καθὼς ἀρχίζουν οἱ πιστοὶ νὰ βιώνουν τὴν πράξη, μὲ τὴν ὁποία ὁ Θεὸς θὰ ἁγιάση τὰ δῶρα τῆς εὐχαριστίας. Μὲ τὴ γνώση ἢ τὴν ἐμπειρία τῆς ἁγιαστικῆς πράξης, ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ θὰ ἁγιάση καὶ τοὺς πιστούς, δίνοντας σ’ αὐτοὺς τὸ σῶμα καὶ τὸ αἷμα του. Οἱ πιστοὶ ἀρχίζουν ἀπὸ τώρα νὰ ἔχουν αὐτὴ τὴ γνώση, ἀλλὰ ἡ ἐμπειρία θὰ κορυφωθῆ τὶς στιγμὲς ποὺ ἀκολουθοῦν τὸν Τρισάγιο Ὕμνο. Εἶναι μιὰ γνώση βιωμένη, ὄχι θεωρητική, γιατί δόθηκε σ' αὐτοὺς ἀπὸ τὸ Θεὸ στὴν κατάσταση ἕνωσης μαζί του, ποὺ ἄρχισε μὲ τὸν ἀσπασμό.
56. Ὑψωμένους στὸ ὕψος αὐτὸ (πέρα ἀπὸ ὅλους τοὺς λόγους τῶν δημιουργημάτων, ἀπὸ ὅλα τὰ νοήματα τῶν πραγμάτων), ὁ θεῖος Λόγος τοὺς ὁδηγεῖ καὶ τοὺς συνοδεύει στὴν ἀσύλληπτη Μονάδα. Τοὺς ἑνώνει μ' αὐτὴ τὴ Μονάδα, μὲ τὴ χάρη, σὲ μιὰν ἑνότητα ἀδιαίρετη, ὅσο τοῦτο εἶναι δυνατό. Εἶναι ἕνας νέος βαθμὸς μέσα στὴν ἕνωση, ψηλότερος ἀπὸ ἐκεῖνον ποὺ ἔχει ὡς τώρα πραγματοποιηθῆ. Εἶναι ἕνας βαθμὸς κατὰ τὸν ὁποῖο, ὅποιος ἔγινε ἄξιος γι' αὐτόν, αἰσθάνεται ὅτι ταυτίζεται μὲ τὸ Θεό. Αὐτὸς ὁ βαθμὸς πραγματοποιεῖται μὲ τὴν εὐχαριστηριακὴ κοινωνία. Ἀπὸ τὸ ἕνα μέρος, μέσα στὴν ἕνωση μπορεῖ κανεὶς νὰ προχωρῆ ὁλοένα ψηλότερα, γιατί μπορεῖ πάντα νὰ προχωρῆ ψηλότερα στὴν ἀγάπη. Ἀπὸ τὸ ἄλλο μέρος, ἀπὸ κάποιο σημεῖο καὶ πέρα δὲ βλέπει πιὰ κανεὶς τὸν ἀριθμὸ μέσα στὴν ἕνωση. Οἱ δύο ποὺ ἀγαπιοῦνται δὲ βλέπουν καὶ δὲν αἰσθάνονται ὅτι εἶναι δύο, γιατί ἡ ζωὴ τους εἶναι μία, γιατί ὁ καθένας τους βλέπει μόνο τὸν ἄλλο. Ἀποτελοῦν μιὰ ταυτότητα ἀδιαίρετη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου