Στην παρούσα μελέτη ερευνούμε την σχέση δόγματος και πνευματικότητας στον Άγιο Ιωάννη της Κλίμακος. Στο εισαγωγικό μέρος καταθέτουμε κάποια απαραίτητα βιογραφικά στοιχεία για τον Σιναΐτη πατέρα, ενώ παράλληλα προσεγγίζουμε φιλολογικά το κείμενο της Κλίμακας με το οποίο έμεινε γνωστός ο Ιωάννης στην ιστορία. Η άρτια γνώση της πατέρων της εκκλησίας από μέρους του Σιναΐτη και η λογοτεχνική καλλιέπεια του κειμένου της Κλίμακας αποδεικνύουν τόσο το εύρος των γνώσεων του Ιωάννη σε σχέση με την προγενέστερη ασκητική παράδοση όσο και την συγγραφική του δεινότητα. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι έμεινε γνωστός στην ιστορία περισσότερο για το σύγγραμμα της Κλίμακας με το οποίο και ταυτίστηκε, ενώ η επιρροή του ίδιου του κειμένου είναι αδιαμφισβήτητη ακόμη και σήμερα. Η σχέση δόγματος και πνευματικότητας εξετάζεται σε τέσσερα πεδία έρευνας στα οποία διαφαίνεται η άριστη σύζευξη των δύο. Στο πρώτο κεφάλαιο, αυτό της θεολογίας, τοποθετούμε τον Ιωάννη στο ιστορικοδογματικό πλαίσιο της εποχής στην οποία ανήκει και επηρεάζεται. Η σχέση του με τον Ευάγριο Ποντικό μπορεί να είναι δεδομένη, ωστόσο ο Σιναΐτης πατέρας προκρίνει το οργανικό δέσιμο της θεωρίας με την πράξη, σε αντίθεση με τον πρώτο που καταφάσκει σε μια απόλυτη θεωρητική θεολογία. Επίσης η αδιαίρετη σχέση μεταξύ καταφατικής και αποφατικής θεολογίας αποτελεί τον ενδεδειγμένο τρόπο γνώσης του Θεού για τον Ιωάννη. Το δεύτερο κεφάλαιο της χριστολογίας αποτελεί και το ερμηνευτικό κλειδί για μια ολιστική κατανόηση του έργου του Σιναΐτη. Το χριστολογικό δόγμα της Χαλκηδόνας διαπερνά ολόκληρη την Κλίμακα, ενώ τα ιδιώματα των δύο φύσεων του Χριστού γίνονται το έδαφος πάνω στο οποίο ο Ιωάννης θα αναπτύξει την ησυχαστική του γνωσιολογία. Αδιαμφισβήτητη είναι και η συμβολή του στην αδιάλειπτη προσευχή με σαφείς αναφορές του ιδίου στο κείμενο της Κλίμακας. Στο τρίτο κεφάλαιο ερευνούμε την εκκλησιολογική προσέγγιση του μοναχισμού. Παρατηρούμε ότι ο οξυδερκής πατέρας είχε λιπαρή γνώση των κανόνων της εκκλησίας και θα εφαρμόσει άλλοτε την ακρίβεια και άλλοτε την οικονομία όπου κρίνεται απαραίτητο. Η θεραπευτική προσέγγιση της αμαρτίας είναι αυτή που χαρακτηρίζει το δεύτερο έργο του Ιωάννη, που επιγράφεται Λόγος προς τον Ποιμένα στον οποίο δίδονται οι κατευθυντήριες γραμμές για τον θεραπευτικό ρόλο του πνευματικού πατέρα. Παράλληλα η ανάληψη της ευθύνης για μετάνοια από μέρους του ασκητή είναι ο δέυτερος πόλος της σχέσης ανάμεσα στον ποιμένα και τον υποτακτικό˙ το περιβόητο πέμπτο κεφάλαιο της Κλίμακας είναι μια εικονογράφηση της μετάνοιας σε πρακτικό επίπεδο. Η ανθρωπολογία αποτελεί την θεματική του τέταρτου και τελευταίου κεφαλαίου της εργασίας μας, στο οποίο δίδονται οι ενδιαφέρουσες απόψεις του Ιωάννη για το μυστήριο του ανθρώπου. Παρατηρούμε λοιπόν ότι ο σοφός ασκητής ονομάζει υποκρισία την διάσταση ανάμεσα στο σώμα και την ψυχή, ενώ προκρίνει την αντίθεση ανάμεσα στην παρά φύσιν και κατά φύσιν κατάσταση του ανθρώπου. Η ασκητική θεώρηση της πνευματικότητας για τον Ιωάννη εδράζεται στο γεγονός της διαδρομής που έχει να διανύσει ο ασκητής για να φτάσει από το παρά στο κατά φύσιν. Τέλος αυτής της πορείας είναι η θέωση του ανθρώπου από τούτη ακόμη την ζωή μέσα από την αρετή της υπακοής στο θέλημα του πνευματικού και την άσκηση του γνωμικού θελήματος με βάση το χριστολογικό πρότυπο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου