Ἅγιος Ἰουστίνος (Πόποβιτς) – Θεανθρώπινος πολιτισμός

Ο σκοπός του θεανθρώπινου πολιτισμού είναι να μεταμορφώσει όχι μόνο τον άνθρωπο και την ανθρωπότητα, αλλά μέσω αυτών και όλη την κτίση. Αλλά πώς μπορεί να πραγματοποιηθεί ο σκοπός αυτός;

Μόνο με τα θεανθρώπινα μέσα. Και αυτά είναι οι ευαγγελικές αρετές: πίστη και αγάπη, ελπίδα και προσευχή, νηστεία και ταπείνωση, πραότητα και ευσπλαχνία, φιλοθεΐα και φιλανθρωπία. Όποιος ασκεί τις αρετές αυτές οικοδομεί την θεανθρώπινη ορθόδοξη κουλτούρα και τον πολιτισμό. Ο άνθρωπος που πράττει τις αρετές αυτές μεταβάλλει την ψυχή του από άσχημη σε όμορφη, από σκοτεινή σε φωτεινή, από αμαρτωλή και ζοφερή σε Χριστοειδή, ενώ το σώμα του το μεταβάλλει σε πλαίσιο το οποίο πλαισιώνει την Χριστοειδή ψυχή του.

 

Με την άσκηση των ευαγγελικών αρετών ο άνθρωπος αποκτά την εξουσία επάνω στον εαυτό του και επάνω στη φύση. Διώχνοντας την αμαρτία από μέσα του και από τον κόσμο που τον περιβάλλει, ο άνθρωπος εκδιώκει ταυτοχρόνως την άγρια και καταστρεπτική δύναμη, μεταμορφώνει ολότελα και τον εαυτό του και τον κόσμο, δαμάζει τη φύση και μέσα του και γύρω του. Τα καλύτερα παραδείγματα αυτού του γεγονότος είναι οι Άγιοι: Έχοντας αυτοί αγιασθεί και μεταμορφωθεί με την άσκηση των αρετών, αγιάζουν και μεταμορφώνουν και τη φύση ολόκληρη. Πολυάριθμοι είναι οι Άγιοι, τους οποίους διακονούσαν τα άγρια θηρία, οι οποίοι με μόνη την εμφάνισή τους δάμαζαν τους λέοντες, τις αρκούδες και τους λύκους. Η συμπεριφορά τους προς τη φύση ήταν και είναι προσευχή, πραότητα, ευσπλαχνία, τρυφερότητα, συμπεριφορά χωρίς καμιά σκληρότητα, αγριότητα και εχθρότητα.

 

Τη βασιλεία του Θεού επί της γης, την ορθόδοξη πολιτεία, δημιουργεί όχι εξωτερική, βίαιη, μηχανική επιβολή, αλλά εσωτερική, ελεύθερη, προσωπική αποδοχή του Κυρίου Ιησού, με την ακατάπαυστη άσκηση των ευαγγελικών αρετών. Διότι η βασιλεία του Θεού δεν έρχεται μέσω των εξωτερικών ορατών οδών, αλλά μέσω των εσωτερικών, πνευματικών αοράτων οδών. Ο Σωτήρας είπε: «Ουκ έρχεται η βασιλεία του Θεού μετά παρατηρήσεως, ουδέ ερούσιν, ιδού ώδε ή ιδού εκεί· ιδού γαρ η βασιλεία του Θεού εντός υμών εστί» (Λουκ. 17:20-21)· δηλαδή, εντός τής δημιουργημένης από τον Θεό θεοειδούς ψυχής, εντός της ψυχής της αγιασμένης από το Άγιο Πνεύμα. Διότι η βασιλεία του Θεού είναι «δικαιοσύνη και ειρήνη και χαρά εν Πνεύματι Αγίω» (Ρωμ. 14:17). Ναι, εν Πνεύματι Αγίω και όχι εν πνεύματι ανθρώπου. Μπορεί να είναι εν πνεύματι ανθρώπου τόσο, όσο αυτός θα γεμίσει τον εαυτό του με το Άγιο Πνεύμα διαμέσου των ευαγγελικών αρετών. Γι’ αυτό τον λόγο η πρώτη και μεγαλύτερη εντολή της ορθόδοξης αγωγής και του πολιτισμού είναι: «Ζητείτε πρώτον την βασιλείαν του Θεού και την δικαιοσύνην αυτού, και ταύτα πάντα προστεθήσεται υμίν» (Ματθ. 6:33)· δηλαδή θα προστεθούν όλα τα αναγκαία για την συντήρηση του σώματος: η τροφή, το ένδυμα, η κατοικία (πρβλ. Ματθ. 6:25-32). Όλα αυτά είναι μόνο συμπλήρωμα της βασιλείας του Θεού. Ο πολιτισμός όμως της Δύσης επιζητεί πρώτα αυτό το συμπλήρωμα. Σ’ αυτό έγκειται και η τραγικότητά του, διότι κατανάλωσε την ψυχή του μεριμνώντας για τα πράγματα. Ο αναμάρτητος όμως Κύριος είπε μια για πάντα: «Μη μεριμνάτε τη ψυχή υμών τι φάγητε και τι πίητε, μηδέ τω σώματι υμών τι ενδύσησθε… πάντα γαρ ταύτα τα έθνη επιζητεί· οίδε γαρ ο Πατήρ υμών ο ουράνιος ότι χρήζετε τούτων απάντων. Ζητείτε δε πρώτον την βασιλείαν του Θεού και την δικαιοσύνην αυτού και ταύτα πάντα προστεθήσεται υμίν» (Ματθ. 6:25, 32-33).

* * *

Τεράστιος είναι ο κατάλογος των αναγκών, τις οποίες ο σύγχρονος άνθρωπος επινοεί με πάθος. Και για την ικανοποίηση των πολυάριθμων και χωρίς νόημα αναγκών τους οι άνθρωποι μετέβαλαν αυτόν τον χρυσό αστέρα του Θεού σε σφαγείο. Ο φιλάνθρωπος όμως Κυριος αποκάλυψε προ πολλού το ενα «ου έστι χρεία» (Λουκ. 10:42) σε κάθε άνθρωπο και σε ολόκληρη την ανθρωπότητα. Ποιο είναι αυτό; Ο Θεάνθρωπος Κυριος και καθετί που φέρει μαζί Του: η θεία Αλήθεια, η θεία Δικαιοσύνη, η θεία Αγάπη, η θεία Αγαθοσύνη, το θείο Φως, η θεία Αγιότητα, η θεία Αθανασία, η θεία Αιωνιότητα και όλες οι άλλες θείες τελειότητες. Ιδού, αυτό είναι «ου εστί χρεία» στον άνθρωπο και στην ανθρωπότητα, ενώ όλες οι άλλες ανάγκες του ανθρώπου σε σύγκριση προς αυτήν είναι τόσο δευτερεύουσες, ώστε να είναι σχεδόν άχρηστες.

 

Όταν ο άνθρωπος με ευαγγελική σοβαρότητα σκέπτεται το μυστήριο της ζωής του και του κόσμου, έρχεται κατ’ ανάγκην στο συμπέρασμα, ότι ανάγκη των αναγκών είναι το να απαρνηθεί όλες τις ανάγκες και να ακολουθήσει και να ενωθεί με Αυτόν με την άσκηση των ευαγγελικών αρετών και αγώνων. Αν τυχόν δεν το κάνει αυτό, ο άνθρωπος παραμένει πνευματικά άκαρπος, χωρίς νόημα, χωρίς ζωή· η ψυχή του ξεραίνεται, διασκορπίζεται, αποσυντίθεται και βαθμιαία πεθαίνει, εωσότου πεθάνει οριστικά ολόκληρος, χωρίς υπόλειμμα. Διότι το θείο στόμα του Χριστού είπε: «Καθώς το κλήμα ου δύναται καρπόν φέρειν αφ’ εαυτού, εάν μη μείνη εν τη αμπέλω, ούτως ουδέ υμείς, εάν μη εν εμοί μείνητε. Εγώ ειμί η άμπελος, υμείς τα κλήματα. Ο μένων εν εμοι καγώ εν αυτώ, ούτος φέρει καρπόν πολύν, ότι χωρίς εμού ου δύνασθε ποιείν ουδέν. Εάν μή τις μείνη εν εμοί, εβλήθη έξω ως το κλήμα και εξηράνθη, και συνάγουσιν αυτά και εις το πυρ βάλλουσι και καίεται» (Ιω. 15:4-6).

 

Μόνο με την πνευματική οργανική ενότητα με τον Θεάνθρωπο Χριστό μπορεί ο άνθρωπος να συνεχίσει τη ζωή του στην αιώνια ζωή και το είναι του στο αιώνιο είναι. Ο άνθρωπος της θεανθρώπινης κουλτούρας και του πολιτισμού δεν είναι ποτέ μόνος, όταν σκέπτεται με τον Χριστό και δια του Χριστού, όταν εργάζεται με τον Χριστό και δια του Χριστού, όταν αισθάνεται με τον Χριστό και δια του Χριστού. Με μία λέξη, αυτός ακατάπαυστα ζει εν Χριστώ τω Θεώ και δια του Χριστού. Διότι τι είναι ο άνθρωπος χωρίς τον Θεό; Στην αρχή ημιάνθρωπος, στο τέλος μη άνθρωπος. Μονο στον Θεάνθρωπο βρίσκει ο άνθρωπος το πλήρωμα και την τελείωση τού είναι του, βρίσκει το πρωτότυπό του, το άπειρο και ατελεύτητό του, την αθανασία και την αιωνιότητά του, την απόλυτη αξία του. Μονο ο Κυριος Ιησούς μεταξύ των ανθρώπων και των όντων ανακήρυξε την ψυχή του ανθρώπου ως τον ύψιστο θησαυρό σε όλους τους κόσμους. «Τι γαρ ωφελείται άνθρωπος εάν τον κόσμον όλον κερδίση, την δε ψυχήν αυτού ζημιωθή; ή τι δώση άνθρωπος αντάλλαγμα της ψυχής αυτού»; (Ματθ. 16:26).

 

Όλοι οι ήλιοι και τα άστρα δεν αξίζουν όσο μια ψυχή. Αν καταναλώσει ο άνθρωπος την ψυχή του στο κακό και τις αμαρτίες, δεν θα μπορέσει να δώσει αντάλλαγμα γι’ αυτήν, έστω και αν γίνει κυρίαρχος όλων των ηλιακών συστημάτων. Μενει λοιπόν για τον άνθρωπο μία και μόνη διέξοδος, άλλη δεν υπάρχει. Ιδού αυτή: Ο Θεάνθρωπος Χριστός είναι η μόνη ασφάλεια της ψυχής του ανθρώπου, η μόνη βεβαίωση της αθανασίας και της αιωνιότητας. Η ψυχή δεν ασφαλίζεται με τα πράγματα, αλλ’ αιχμαλωτίζεται απ’ αυτά. Ο Θεάνθρωπος ελευθερώνει τον άνθρωπο από την τυραννία των πραγμάτων. Τον άνθρωπο του Χριστού δεν εξουσιάζουν τα πράγματα, αλλ’ αντιθέτως αυτός έχει εξουσία επάνω σ’ αυτά. Επειδή στο τιμολόγιο του Χριστού η ψυχή του ανθρώπου έχει ασυγκρίτως μεγαλύτερη αξία από όλα τα όντα και τα πράγματα, γι’ αυτό ο ορθόδοξος άνθρωπος με όλη τη μέριμνά του, με όλη την προσοχή του αφιερώνεται στην ψυχή του. Διότι ο ορθόδοξος πολιτισμός είναι πρωτίστως και κατ’ εξοχήν πολιτισμός της ψυχής.

 

Ο άνθρωπος είναι μεγάλος μόνο δια του Θεού και εν τω Θεώ· αυτό είναι η θεμελιώδης αρχή του θεανθρώπινου πολιτισμού. Χωρίς τον Θεό ο άνθρωπος δεν είναι παρά εβδομήντα κιλά αιμόφυρτης ύλης. Τι είναι ο άνθρωπος χωρίς τον Θεό, αν όχι τάφος δίπλα σε τάφο;

Από το βιβλίο: Αρχιμ. Ιουστίνου Πόποβιτς, Ορθόδοξος Εκκλησία και Οικουμενισμός, Εκδόσεις «Ορθόδοξος Κυψέλη», Θεσσαλονίκη 1974, σελ. 157-161 (αποσπάσματα, με γλωσσική απλοποίηση).

Πηγή

https://paraklisi.blogspot.gr/2017/03/blog-post_941.html